در این مطلب که اکنون بخش دوم و پایانی آن را می‌خوانید، نگاهی داریم امنیت سایبری ایران در سال ۱۴۰۱ تا لحظه‌ای که این گزارش گردآوری شده‌است.
۰
سال ۱۴۰۱ در یک نگاه - بخش دوم
اختصاصی افتانا
اختصاصی افتانا: در این مطلب که اکنون بخش دوم و پایانی آن را می‌خوانید، نگاهی داریم امنیت سایبری ایران در سال ۱۴۰۱ تا لحظه‌ای که این گزارش گردآوری شده‌است.
به گزارش افتانا، داده‌های بنیاد Shadowserver که در حوزه امنیت سایبری فعال است، نشان می‌دهد ایران در پاییز سال ۱۴۰۱ جزو کشورهای با بیشترین آلودگی به بدافزارهای شناخته‌شده، قرارگرفته است. متوسط میزان آلودگی سیستم‌ها طی فصل پاییز در ایران، کشورمان را در جایگاه هفتم قرار داد. به نظر می‌رسد فیلترینگ اواخر شهریورماه و تلاش‌های گسترده برای دور زدن این محدودیت‌ها یکی از عوامل قرار گرفتن در چنین رتبه‌ای است.
بیشتر بخوانید
سال ۱۴۰۱ در یک نگاه - بخش اول
فیلترینگ بر برنامه‌های پرطرفدار مردم سایه گسترد
مهرماه با موجی از فیلترینگ آغاز شد و بسیاری از این پلتفرم‌ها اکنون‌که این گزارش را می‌خوانید همچنان فیلتر هستند و از دسترس کاربران ایرانی خارج‌شده‌اند و دسترسی به آن‌ها فقط با ابزارهای تغییر آی‌پی امکان‌پذیر است و برخی هم از بند فیلترینگ رسته‌اند.
اینستاگرام، واتساپ، گوگل پلی استور، اپ استور، لینکدین، اسکایپ، وب‌سایت استارلینک، بازی کلش آف کلنز، سایت مایکروسافت، سایت ایکس باکس، موتور جست‌وجوی بینگ، وب استور گوگل کروم، پیام‌رسان وایبر و دیسکورد، بازی‌های محبوبی مانند فیفا و بسیاری دیگر در این لیست فیلترینگ قرار گرفتند. نکته قابل‌توجه اینجاست که اینستاگرام و واتساپ از استورهای ایرانی مثل مایکت و کافه بازار هم حذف شدند.
محدودیت شدید در سرویس‌های گوگل
محدودیت‌های گسترده فضای مجازی به گوگل رسید که خدمات گسترده و متنوعش در ایران کاربرد فراوان دارد. از ساعات ظهر ۷ آبان ماه، اختلالات بیش‌ازحدی روی برخی سرویس‌های گوگل صورت گرفت و گزارش برخی کاربران حکایت از این داشت که برای بخش اعظمی از آن‌ها، عملکرد تمامی سرویس‌های گوگل بدون استفاده از ابزار فیلترشکن با اشکال مواجه است. سرویس‌هایی نظیر جیمیل، گوگل مپس، گوگل میت، داک و حتی سرویس پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا با این اختلال مواجه شد.
از چند هزارنفری که در یک نظرسنجی تلگرامی شرکت کردند، بیش از ۵۰ درصد اعلام کردند که برای دسترسی به سرویس‌های گوگل با اختلال و کندی و یا محدودیت کامل طرف هستند. اختلال‌های پیش‌آمده روی سرویس‌های گوگل در اینترنت سیار بیشتر از اینترنت ثابت بود و به‌صورت سراسری و همگانی نبود.
فعالان فضای مجازی بارها از مسئولان درخواست رسیدگی به وضعیت اختلالات و محدودیت‌ها را کردند. سازمان نصر تهران پانزدهم آبان ماه در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رئیس‌جمهور خواستار جلوگیری از محدودیت دسترسی به اینترنت و محدودسازی ابزارهای ارتباطی جامعه و همچنین آزادی افرادی که صرفاً به دلیل فعالیت در این صنعت بازداشت‌شده‌اند، شد. این نامه به امضای بیش از هزار و ۲۰۰ نفر از همراهان و اعضای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و همچنین تشکل‌های متعددی رسید و به همراه اسامی امضاکنندگان آن به دفتر رئیس‌جمهور ارسال شد.
آمریکا دست از تحریم مردم ایران برداشت
در ادامه محدودیت‌های گسترده‌ای که در دسترسی به اینترنت در داخل کشور اعمال شد، وزارت خزانه‌داری آمریکا روز ۲۳ سپتامبر برابر با اول مهرماه، مجوزی عمومی موسوم به «جی‌ال-دی۲» (GL-D2) را صادر کرد که شامل دستورالعمل‌های به‌روز شده به شرکت‌های تکنولوژی برای ارائه فهرستی از نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و خدمات اینترنتی به مردم ایران تحت شرایط تحریم است.
طبق بیانیه وزارت خزانه‌داری، این مجوز با هدف «هماهنگ کردن دستورالعمل‌های تحریمی ایالات‌متحده با تغییرات فناوری مدرن» و «جریان آزاد اطلاعات» صورت گرفته و به‌طور کامل جایگزین مجوز D1 شده که ۷ فوریه ۲۰۱۴ به تصویب رسیده بود. ازجمله مواردی که تحت پوشش این گواهی عمومی قرار دارند می‌توان به خدمات، نرم‌افزار و سخت‌افزار مربوط به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و همکاری تیمی، ابزار ارتباطی، تماس ویدیویی، خدمات ابری، نقشه‌های آنلاین و بر بستر وب، پلتفرم‌های آموزشی، بازی‌های الکترونیکی، ترجمه ماشینی و خدمات احراز هویت اشاره کرد.
علاوه‌براین، نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و مقابله با رهگیری و ابزارهای تغییر IP به‌همراه سیستم‌عامل‌های موبایل و نرم‌افزارهای مربوط نیز در فهرست مجوز عمومی D۲ قرار دارند. همچنین دیگر تأیید ارتباطاتی با ماهیت «شخصی» ضرورت نخواهد داشت. در فهرست سخت‌افزارهایی که مشمول مجوز عمومی می‌شوند، نام تلفن همراه، تلفن ماهواره‌ای، دستیار دیجیتال شخصی، سیم‌کارت، مودم، روتر، تجهیزات رادیویی ازجمله آنتن، لپ‌تاپ و تبلت نیز به چشم می‌خورد. طبق بیانیه، فعالیت‌هایی که تحت پوشش مجوز D۲ قرار نمی‌گیرند، به‌صورت مورد به موردبررسی خواهند شد تا به‌ویژه به توسعه‌دهندگان ایرانی امکان ایجاد اپلیکیشن‌های داخلی بدهد.
طلوع استارلینک بر فراز آسمان ایران
پس‌ازآنکه وزارت خزانه‌داری آمریکا در آستانه مهرماه برخی تحریم‌های تکنولوژی مربوط به ایران را لغو کرد بسیاری از شرکت‌های خارجی اجازه پیدا می‌کنند خدمات خود را در اختیار کاربران و کسب‌وکارهای ایرانی قرار دهند که یکی از آن‌ها، اسپیس ایکس و اینترنت ماهواره‌ای استارلینک این شرکت است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در توییتی به لغو همین تحریم‌ها جهت گردش آزاد اطلاعات در ایران اشاره‌کرده بود که در پاسخ به توییت او، ایلان ماسک یک خبر مهم را اعلام کرد: «فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای برای ایران.»
اما از سوی دیگر عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز به‌تازگی گفته بود که بر اساس ضوابط «شورای عالی فضای مجازی ایران»، استارلینک نمی‌تواند بدون مجوز کارش را در ایران آغاز کند و این موضوع از سوی ایران به اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) اعلام‌شده است. زارع‌پور ظهر روز چهارشنبه (۳۰ شهریور) ضمن اشاره به اینکه کسی به دنبال قطع اینترنت نیست، گفته بود ارائه اینترنت ماهواره‌ای نیاز به دریافت مجوز از ایران دارد و از طرف دیگر به دلیل ناقص بودن پوشش استارلینک، بعید می‌داند اینترنت ماهواره‌ای این شرکت به این زودی‌ها بتواند در ایران سرویس دهد. در کنار این دعوای حقوقی البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که استفاده از استارلینک بدون تجهیزات دریافت سیگنال اینترنت ماهواره‌ای ممکن نیست.
ایلان ماسک بعد از اعلام برداشته شدن محدودیت خدمات اینترنتی به ایران توسط وزیر امور خارجه آمریکا، پاسخ داد که در حال فعال کردن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای ایران است، اما منابع خبری در توییتر از نبود امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری استارلینک در ایران خبر دادند. بسیاری از افراد با این خبر سعی در سوءاستفاده از نام استارلینک چه به‌صورت فیزیکی و چه به‌صورت سایبری داشته‌اند و باید مراقب بدافزارها با نام استارلینک بود. زمزمه‌هایی نیز به راه افتاد که تجهیزات استارلینک هم در برخی از شهرهای ایران به‌صورت قاچاقی واردشده است و قیمت آن بر اساس نرخ آزاد ارز محاسبه می‌شود.
برخلاف گفته‌های وزارت ارتباطات که فعالیت اینترنت ماهواره‌ای در ایران منوط به دریافت مجوز است؛ ظاهراً قاچاق تجهیزات استارلینک در برخی از شهرهای ایران آغازشده و حتی برخی آگهی‌ها از قیمت ۶۰ میلیون تومانی این تجهیزات خبر می‌دهند. به نظر می‌رسد تجهیزات استارلینک از قائله کالاهای قاچاق مستثنا نبوده و اکنون وارد کشور شده است. این خبر را عضو سابق اتاق ایران و عراق اعلام کرد و گفت تجهیزات استارلینک با قیمت ۳۵۰ دلار از عراق به ایران قاچاق می‌شود.
مدیرعامل شرکت اسپیس ایکس اوایل دی‌ماه اعلام کرد که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ۱۰۰ کاربر فعال در ایران دارد. وی این خبر را سه ماه بعد از توییتی که گفته بود سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در ایران فعال خواهد کرد، اعلام کرد.
ابر آروان می‌گوید نقشی در فیلترینگ ندارد
سی‌ام مهرماه، شرکت ابرآروان که همه از نقش داشتن آن در فیلترینگ اینترنت ایران حرف می‌زدند بالاخره سکوت خود را شکست و در بیانیه‌ای اتهام‌های مطرح‌شده علیه خود در خصوص فیلترینگ و محدودیت اینترنت را رد و همچنین، اعلام کرد که این مسائل را در دادگاه‌های بین‌المللی پیگیری خواهد کرد. در این بیانیه آمده بود: «برای ما روشن است ابرآروان که همیشه منتقد و منتشرکننده شفاف‌ترین گزارش‌ها از کیفیت ضعیف و اختلالات گسترده اینترنت ایران بوده، مدت‌هاست به‌ناحق سیبل انتقادها و فشارهایی شده است که باید متوجه حاکمیت ایران و شرکت‌های اجراکننده محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ باشد. ابرآروان بارها با توضیحات دقیق فنی، این تهمت‌ها و دروغ‌ها را رد کرده است. لازم به یادآوری است ابرآروان فقط و فقط زیرساخت ابری ارائه می‌دهد و این فناوری نه در ایران و نه در هیچ کجای جهان نمی‌تواند نقشی در پروژه‌های محدودسازی یا مسدودسازی اینترنت داشته باشد. بااین‌وجود بار دیگر به‌تفصیل ادله و توضیحات خود را در رد تک‌تک اتهامات در اختیار رسانه‌های بین‌المللی و داخلی قرار خواهیم داد.»
۲۳ آبان ماه اتحادیه اروپا ۳۲ شخص و شرکت را در لیست تحریم خود قرار داد که نام ابر آروان نیز در این لیست قرار داشت. پس‌ازاین اتفاق ابتدا دیتاسنتر ابر آروان در هلند از دسترس خارج شد. چند روز بعد و پس از قرار گرفتن ابر آروان در فهرست تحریم اتحادیه اروپا، دامنه بین‌المللی آن به آدرس Arvandcloud.com از دسترس خارج شد. ابر آروان در اطلاعیه‌ای جدید نسبت به این اقدام اتحادیه اروپا واکنش نشان داد: «امروز انتشار خبر تحریم آروان‌کلاد از سوی اتحادیه اروپا در حالی اعلام شد که چند ماهی است با ارائه دلایلی فنی و روشن، اتهامات واهی و ادعاهای بی‌اساس مبنی‌بر نقش داشتن در محدودیت یا قطع اینترنت را بارها رد کرده‌ایم. می‌پذیریم که در جنگ رسانه‌ای در مقابل شایعه‌ها و جعل واقعیت شکست خورده‌ایم و نتوانسته‌ایم از حقانیت خود به درستی دفاع کنیم. اتهامات نادرست از طریق رسانه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها، بدون شواهد محکم، آن قدر تکرار شده که امروز مبنایی برای این تحریم ناعادلانه قرارگرفته است. اثرپذیری و دنباله‌روی نهادهای اروپایی از این اتهام‌های یک‌طرفه و بی‌اساس، ناامیدکننده است.
گامی برای قانونمندسازی انتشار محتوا در پیام‌رسان‌های اجتماعی
پای تدوین قوانین و اسناد به پیام‌رسان‌های اجتماعی هم رسید و در نیمه دوم مردادماه، سند ضوابط و شرایط انتشار محتوا، تبلیغات، صیانت از داده، مواجهه با تخلفات، ناهنجاری‌ها و تهاجم فرهنگی در پیام‌رسان‌های اجتماعی با حضور یکی از فعالان این حوزه در کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای مرکز ملی فضای مجازی کشور بررسی شد.
مهم‌ترین محورهای این سند که مورد بحث قرار گرفت به این موضوعات می‌توان اشاره کرد: چگونگی رعایت حقوق مالکیت مادی و معنوی توسط کاربران، اطلاع‌رسانی ارائه‌کنندگان خدمات پیام‌رسان در خصوص حقوق، مسئولیت‌ها و تعهدات صاحبان یا مدیران کانال‌ها، سامان‌دهی فعالیت‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی در این سکوها، رعایت مفاد سند الزامات، پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی، تعیین مسئولیت‌های صاحبان سکوها در صیانت از داده‌های کاربران و حفظ حریم خصوصی و اطلاعات شخصی کاربران، اقدامات لازم برای جلوگیری از جرم یا رفع خطر علیه کودکان و نوجوانان در این سکوها و فراهم کردن تمهیدات لازم جهت ارتقا و سواد فضای مجازی در حوزه محتوا و خدمات فرهنگی.
در بندی دیگر، این سند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف کرده بود تا سند ضوابط و شرایط انتشار محتوا، تبلیغات، صیانت از داده، مواجهه با تخلفات، ناهنجاری‌ها و تهاجم فرهنگی در پیام‌رسان‌های اجتماعی را تدوین و به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کند که پس از چند دوره بازنگری این سند در کارگروه‌های تخصصی این وزارتخانه، این سند در دستور کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی قرار گرفت.
نامه‌نگاری بی‌جواب با متا
در شرایطی که فیلترینگ، زندگی و کسب‌وکار بسیاری از مردم را مختل کرد مرکز ملی فضای مجازی کشور نیمه دوم آبان ماه به «متا» مجموعه‌ای که مالک اینستاگرام و فیس‌بوک و واتساپ است، نامه‌ای فرستاد تا نماینده خودش را برای ایران مشخص کند. نامه‌ای که بی‌پاسخ ماند.
سید ابوالحسن فیروزآبادی، رئیس وقت مرکز ملی فضای مجازی گفت: این نامه را بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی فرستادیم که پیام‌رسان‌های خارجی را ملزم به داشتن نماینده در کشور می‌کرد و اگر متا به آن جواب ندهد در حقیقت مقدمه‌ای برای مجوز قانونی انسداد اینستاگرام است. پلتفرم‌های خارجی در همه کشورها این سرویس را به دولت‌ها می‌دهند اما از همکاری با ایران خودداری می‌کنند. خواست مرکز ملی فضای مجازی این است که هرچه که در قوانین ما هست باید رعایت شود.
اینترنت طبقاتی، دسترسی طبقاتی
درحالی‌که همه از وضعیت اسفناک اینترنت، ابراز نارضایتی می‌کردند حرف‌هایی درباره اینترنت طبقاتی و دسترسی گزینشی به اینترنت بر سر زبان‌ها افتاد که اوضاع را بدتر کرد. چهارشنبه ۱۴ دی‌ماه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد اینترنت طبقاتی برای اقشار مختلف جامعه را تکذیب کرد و گفت: برای ما همه مردم خاص هستند.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیئت دولت درباره موضوع اینترنت طبقاتی که آن روزها بر سر زبان‌ها افتاده بود، گفت: ما چیزی به اسم اینترنت طبقاتی نداریم، برای ما همه مردم خاص هستند. بر اساس مصوبه‌ای که از سال‌ها پیش بوده برای برخی متخصصان مثل فریلنسرها و آزادکارها دسترسی وسیع‌تر دارند و چیزی تحت عنوان این اسم وجود ندارد.
این در حالی است که پنجم بهمن‌ماه، مرتضی فرخی، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص دسترسی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها به اینترنت باز، نامه‌ای با این مضمون به رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ارسال کرد: «با عنایت به مصوبه یکصد و بیست‌ونهمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه دستور فرمایید نسبت به تهیه لیست اعضای محترم هیئت علمی آن موسسه براساس فرم پیوست در قالب فایل اکسل جهت دسترسی به اینترنت باز به‌منظور استفاده از سکوها و تارنماهای بین المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری به قید فوریت جهت اقدامات بعدی به این معاونت ارسال فرمایید.»
البته چندی بعد، در روزهای پایانی بهمن‌ماه زارع‌پور درباره ماجرای ارائه اینترنت باز به اساتید دانشگاه اعلام کرد که اینترنت بدون فیلتر برای اساتید مانند اینترنت خبرنگاری است که وزارت ارتباطات پیش‌ازاین به برخی خبرنگاران داده و در توضیح چیستی آن گفت: «این اینترنت برای دسترسی اساتید به سایت‌هایی که تحریم شده‌اند و برخی از سایت‌هایی که کاربرد چندگانه دارند و احیاناً مورد پالایش (فیلتر) قرارگرفته‌اند ارائه می‌شود.»
خداحافظی با فیروزآبادی
یکی دیگر از اخبار مهم مربوط به انتصابات و استعفاها در روزهای پایانی سال خبر جدایی ابوالحسن فیروزآبادی از مرکز ملی فضای مجازی پس از هفت سال بود که عصر روز یکشنبه نهم بهمن‌ماه اعلام شد. شورای عالی فضای مجازی ۹ روز بعد در روز هجدهم بهمن‌ماه سرانجام با رأی اکثریت اعضا، سید محمدامین آقامیری را به‌عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی معرفی کرد.
طرح صیانت؛ پرونده‌ای که همچنان گشوده است
داستان دنباله‌دار صیانت که از سال پیش یکی از تیترهای جنجالی بود سال ۱۴۰۲ نیز همچنان خودی نشان می‌داد. نمایندگان، صبح روز ۲۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۱، چراغ خاموش به جلسه غیرعلنی بهارستان رفتند و خبرهای اولیه نمایندگان منتقد از بازگشت طرح صیانت به صحن علنی با ۱۲۰ رأی حکایت داشت، اما حامیان این طرح جنجالی هم بیکار ننشستند و رأی‌گیری را استمزاجی اعلام کردند و از ادامه کار کمیته مشترک خبر دادند. در این رأی‌گیری تعداد آرای مخالفان ابقاء ۱۲۰ رأی از ۲۴۱ رأی حاضر بود و مخالفان ابقاء طرح در کمیسیون مشترک، به ۵۰ درصد نرسیدند. در این میان، موضع سلیمی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس که تأکید کرد: «کمیسیون جدیدی برای بررسی طرح صیانت تشکیل می‌شود»، کفه ترازو را به نفع منتقدان صیانت، سنگین کرد و در واکنش به این رخداد، حامیان طرح، نامه اعتراضی به قالیباف نوشتند.
۲۸ فروردین‌ماه مهدی سالم، سخنگوی وزارت ارتباطات در توییتر نوشت که با نامه رئیس مجلس، طرح موسوم به صیانت جهت بررسی به شورای عالی فضای مجازی ارجاع شد، اما۳۰ فروردین‌ماه، مرکز ملی فضای مجازی در اطلاعیه‌ای با اشاره به اخبار منتشرشده مبنی بر ارجاع طرح صیانت به شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد که متن این طرح به شورای عالی ارجاع داده نشده است.
به نظر می‌رسید که محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ شدید که در سال ۱۴۰۱ شاهدان بوده‌ایم طرح صیانت را از روی میز کار مسئولان برداشته باشد. آخرین اثری که از طرح صیانت در فضای سیاسی کشور به چشم می‌خورد تصویب چند ماده از آن در شورای عالی فضای مجازی بود. پس‌ازآن به نظر می‌آمد این طرح مسکوت مانده است و قرار نیست به تصویب مجلس برسد. اما هجدهم بهمن‌ماه بود که گویا ورق برگشت و دبیر کمیسیون طرح «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» خبر از ارسال این طرح به شورای نگهبان در آینده‌ای نزدیک داد.
گویا طرح در سکوت رسانه‌ای تصویب‌شده و مقرر شد پس‌ازاینکه صحن مجلس در مورد مدت‌زمان اجرای آن نظر دهد به شورای نگهبان ارسال شود. از سوی دیگر اما، طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در نشست خبری خود در روز ۲۳ بهمن‌ماه گفت: ما در شورای نگهبان تاکنون هیچ مصوبه‌ای درخصوص طرح صیانت دریافت نکرده‌ایم. طبیعتاً هر مصوبه‌ای که بخواهد از سوی مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان ارسال شود، ترتیبات مشخصی دارد که روند آن در آیین‌نامه داخلی مجلس آمده است و براساس همان عمل خواهد شد.
پس از ادعای عضو کمیسیون مشترک طرح صیانت مبنی بر تصویب این طرح و ارسال آن به شورای نگهبان، نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس، هم آن را رد کرده و گفته بود: بر اساس قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، هیچ طرحی بدون مصوبه در صحن علنی مجلس به شورای نگهبان ارسال نمی‌شود. هماهنگ با شورای عالی فضای مجازی است و در صورت نیاز، قوانین لازم برای فضای مجازی را تصویب خواهد کرد: اگر بخواهد چنین اتفاقی بیفتد، مثل همیشه هر مصوبه‌ای در این زمینه به‌صورت شفاف و علنی انجام خواهد شد.
این‌ها بخشی از اتفاقات، مصوبات، کنش‌ها و واکنش‌های فضای مجازی و امنیت سایبری کشور در سال ۱۴۰۱ بود. این سال در شرایطی به پایان رسید که بسیاری از پلتفرم‌های کاربردی همچنان از فیلترینگ رنج می‌برند و اختلالات اینترنتی نه‌فقط کسب‌وکارهای مجازی بلکه زندگی روزمره مردم را که این روزها در بسیاری از موارد با اینترنت گره‌خورده است نیز دچار مشکل کرده است. در چنین شرایطی در کنار نارضایتی عمومی جامعه از وضعیت اینترنت، کسب‌وکارها به‌ویژه آن‌ها که بر بستر فناوری و فضای مجازی جاری‌اند، امکان رشد، پیشرفت و دست‌کم حفظ جایگاه فعلی خود را ازدست‌داده‌اند و زنگ خطر اقتصاد دیجیتال- به گفته بسیاری از فعالان و کارشناسان که طی این مدت بارها با نامه‌نگاری و برگزاری جلسات به تصمیم‌گیران کشور هشدار داده‌اند و پاسخی درخور نگرفتند- به صدا درآمده‌است. آینده فضای مجازی ایران، مبهم است چراکه عملکرد شفافی از مسئولان شاهد نیستیم و امنیت فضای مجازی به شکل چشمگیری با نگاه امنیتی تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان کشور گره خورده‌است.
به گزارش افتانا، داده‌های بنیاد Shadowserver که در حوزه امنیت سایبری فعال است، نشان می‌دهد ایران در پاییز سال ۱۴۰۱ جزو کشورهای با بیشترین آلودگی به بدافزارهای شناخته‌شده، قرارگرفته است. متوسط میزان آلودگی سیستم‌ها طی فصل پاییز در ایران، کشورمان را در جایگاه هفتم قرار داد. به نظر می‌رسد فیلترینگ اواخر شهریورماه و تلاش‌های گسترده برای دور زدن این محدودیت‌ها یکی از عوامل قرار گرفتن در چنین رتبه‌ای است.
بیشتر بخوانید
سال ۱۴۰۱ در یک نگاه - بخش اول
فیلترینگ بر برنامه‌های پرطرفدار مردم سایه گسترد
مهرماه با موجی از فیلترینگ آغاز شد و بسیاری از این پلتفرم‌ها اکنون‌که این گزارش را می‌خوانید همچنان فیلتر هستند و از دسترس کاربران ایرانی خارج‌شده‌اند و دسترسی به آن‌ها فقط با ابزارهای تغییر آی‌پی امکان‌پذیر است و برخی هم از بند فیلترینگ رسته‌اند.
اینستاگرام، واتساپ، گوگل پلی استور، اپ استور، لینکدین، اسکایپ، وب‌سایت استارلینک، بازی کلش آف کلنز، سایت مایکروسافت، سایت ایکس باکس، موتور جست‌وجوی بینگ، وب استور گوگل کروم، پیام‌رسان وایبر و دیسکورد، بازی‌های محبوبی مانند فیفا و بسیاری دیگر در این لیست فیلترینگ قرار گرفتند. نکته قابل‌توجه اینجاست که اینستاگرام و واتساپ از استورهای ایرانی مثل مایکت و کافه بازار هم حذف شدند.
محدودیت شدید در سرویس‌های گوگل
محدودیت‌های گسترده فضای مجازی به گوگل رسید که خدمات گسترده و متنوعش در ایران کاربرد فراوان دارد. از ساعات ظهر ۷ آبان ماه، اختلالات بیش‌ازحدی روی برخی سرویس‌های گوگل صورت گرفت و گزارش برخی کاربران حکایت از این داشت که برای بخش اعظمی از آن‌ها، عملکرد تمامی سرویس‌های گوگل بدون استفاده از ابزار فیلترشکن با اشکال مواجه است. سرویس‌هایی نظیر جیمیل، گوگل مپس، گوگل میت، داک و حتی سرویس پیش‌بینی وضعیت آب‌وهوا با این اختلال مواجه شد.
از چند هزارنفری که در یک نظرسنجی تلگرامی شرکت کردند، بیش از ۵۰ درصد اعلام کردند که برای دسترسی به سرویس‌های گوگل با اختلال و کندی و یا محدودیت کامل طرف هستند. اختلال‌های پیش‌آمده روی سرویس‌های گوگل در اینترنت سیار بیشتر از اینترنت ثابت بود و به‌صورت سراسری و همگانی نبود.
فعالان فضای مجازی بارها از مسئولان درخواست رسیدگی به وضعیت اختلالات و محدودیت‌ها را کردند. سازمان نصر تهران پانزدهم آبان ماه در نامه‌ای سرگشاده خطاب به رئیس‌جمهور خواستار جلوگیری از محدودیت دسترسی به اینترنت و محدودسازی ابزارهای ارتباطی جامعه و همچنین آزادی افرادی که صرفاً به دلیل فعالیت در این صنعت بازداشت‌شده‌اند، شد. این نامه به امضای بیش از هزار و ۲۰۰ نفر از همراهان و اعضای سازمان نظام صنفی رایانه‌ای استان تهران و همچنین تشکل‌های متعددی رسید و به همراه اسامی امضاکنندگان آن به دفتر رئیس‌جمهور ارسال شد.
آمریکا دست از تحریم مردم ایران برداشت
در ادامه محدودیت‌های گسترده‌ای که در دسترسی به اینترنت در داخل کشور اعمال شد، وزارت خزانه‌داری آمریکا روز ۲۳ سپتامبر برابر با اول مهرماه، مجوزی عمومی موسوم به «جی‌ال-دی۲» (GL-D2) را صادر کرد که شامل دستورالعمل‌های به‌روز شده به شرکت‌های تکنولوژی برای ارائه فهرستی از نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و خدمات اینترنتی به مردم ایران تحت شرایط تحریم است.
طبق بیانیه وزارت خزانه‌داری، این مجوز با هدف «هماهنگ کردن دستورالعمل‌های تحریمی ایالات‌متحده با تغییرات فناوری مدرن» و «جریان آزاد اطلاعات» صورت گرفته و به‌طور کامل جایگزین مجوز D1 شده که ۷ فوریه ۲۰۱۴ به تصویب رسیده بود. ازجمله مواردی که تحت پوشش این گواهی عمومی قرار دارند می‌توان به خدمات، نرم‌افزار و سخت‌افزار مربوط به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی و همکاری تیمی، ابزار ارتباطی، تماس ویدیویی، خدمات ابری، نقشه‌های آنلاین و بر بستر وب، پلتفرم‌های آموزشی، بازی‌های الکترونیکی، ترجمه ماشینی و خدمات احراز هویت اشاره کرد.
علاوه‌براین، نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس و مقابله با رهگیری و ابزارهای تغییر IP به‌همراه سیستم‌عامل‌های موبایل و نرم‌افزارهای مربوط نیز در فهرست مجوز عمومی D۲ قرار دارند. همچنین دیگر تأیید ارتباطاتی با ماهیت «شخصی» ضرورت نخواهد داشت. در فهرست سخت‌افزارهایی که مشمول مجوز عمومی می‌شوند، نام تلفن همراه، تلفن ماهواره‌ای، دستیار دیجیتال شخصی، سیم‌کارت، مودم، روتر، تجهیزات رادیویی ازجمله آنتن، لپ‌تاپ و تبلت نیز به چشم می‌خورد. طبق بیانیه، فعالیت‌هایی که تحت پوشش مجوز D۲ قرار نمی‌گیرند، به‌صورت مورد به موردبررسی خواهند شد تا به‌ویژه به توسعه‌دهندگان ایرانی امکان ایجاد اپلیکیشن‌های داخلی بدهد.
طلوع استارلینک بر فراز آسمان ایران
پس‌ازآنکه وزارت خزانه‌داری آمریکا در آستانه مهرماه برخی تحریم‌های تکنولوژی مربوط به ایران را لغو کرد بسیاری از شرکت‌های خارجی اجازه پیدا می‌کنند خدمات خود را در اختیار کاربران و کسب‌وکارهای ایرانی قرار دهند که یکی از آن‌ها، اسپیس ایکس و اینترنت ماهواره‌ای استارلینک این شرکت است.
آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا در توییتی به لغو همین تحریم‌ها جهت گردش آزاد اطلاعات در ایران اشاره‌کرده بود که در پاسخ به توییت او، ایلان ماسک یک خبر مهم را اعلام کرد: «فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای برای ایران.»
اما از سوی دیگر عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز به‌تازگی گفته بود که بر اساس ضوابط «شورای عالی فضای مجازی ایران»، استارلینک نمی‌تواند بدون مجوز کارش را در ایران آغاز کند و این موضوع از سوی ایران به اتحادیه بین‌المللی مخابرات (ITU) اعلام‌شده است. زارع‌پور ظهر روز چهارشنبه (۳۰ شهریور) ضمن اشاره به اینکه کسی به دنبال قطع اینترنت نیست، گفته بود ارائه اینترنت ماهواره‌ای نیاز به دریافت مجوز از ایران دارد و از طرف دیگر به دلیل ناقص بودن پوشش استارلینک، بعید می‌داند اینترنت ماهواره‌ای این شرکت به این زودی‌ها بتواند در ایران سرویس دهد. در کنار این دعوای حقوقی البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که استفاده از استارلینک بدون تجهیزات دریافت سیگنال اینترنت ماهواره‌ای ممکن نیست.
ایلان ماسک بعد از اعلام برداشته شدن محدودیت خدمات اینترنتی به ایران توسط وزیر امور خارجه آمریکا، پاسخ داد که در حال فعال کردن اینترنت ماهواره‌ای استارلینک برای ایران است، اما منابع خبری در توییتر از نبود امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری استارلینک در ایران خبر دادند. بسیاری از افراد با این خبر سعی در سوءاستفاده از نام استارلینک چه به‌صورت فیزیکی و چه به‌صورت سایبری داشته‌اند و باید مراقب بدافزارها با نام استارلینک بود. زمزمه‌هایی نیز به راه افتاد که تجهیزات استارلینک هم در برخی از شهرهای ایران به‌صورت قاچاقی واردشده است و قیمت آن بر اساس نرخ آزاد ارز محاسبه می‌شود.
برخلاف گفته‌های وزارت ارتباطات که فعالیت اینترنت ماهواره‌ای در ایران منوط به دریافت مجوز است؛ ظاهراً قاچاق تجهیزات استارلینک در برخی از شهرهای ایران آغازشده و حتی برخی آگهی‌ها از قیمت ۶۰ میلیون تومانی این تجهیزات خبر می‌دهند. به نظر می‌رسد تجهیزات استارلینک از قائله کالاهای قاچاق مستثنا نبوده و اکنون وارد کشور شده است. این خبر را عضو سابق اتاق ایران و عراق اعلام کرد و گفت تجهیزات استارلینک با قیمت ۳۵۰ دلار از عراق به ایران قاچاق می‌شود.
مدیرعامل شرکت اسپیس ایکس اوایل دی‌ماه اعلام کرد که اینترنت ماهواره‌ای استارلینک ۱۰۰ کاربر فعال در ایران دارد. وی این خبر را سه ماه بعد از توییتی که گفته بود سرویس اینترنت ماهواره‌ای استارلینک را در ایران فعال خواهد کرد، اعلام کرد.
ابر آروان می‌گوید نقشی در فیلترینگ ندارد
سی‌ام مهرماه، شرکت ابرآروان که همه از نقش داشتن آن در فیلترینگ اینترنت ایران حرف می‌زدند بالاخره سکوت خود را شکست و در بیانیه‌ای اتهام‌های مطرح‌شده علیه خود در خصوص فیلترینگ و محدودیت اینترنت را رد و همچنین، اعلام کرد که این مسائل را در دادگاه‌های بین‌المللی پیگیری خواهد کرد. در این بیانیه آمده بود: «برای ما روشن است ابرآروان که همیشه منتقد و منتشرکننده شفاف‌ترین گزارش‌ها از کیفیت ضعیف و اختلالات گسترده اینترنت ایران بوده، مدت‌هاست به‌ناحق سیبل انتقادها و فشارهایی شده است که باید متوجه حاکمیت ایران و شرکت‌های اجراکننده محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ باشد. ابرآروان بارها با توضیحات دقیق فنی، این تهمت‌ها و دروغ‌ها را رد کرده است. لازم به یادآوری است ابرآروان فقط و فقط زیرساخت ابری ارائه می‌دهد و این فناوری نه در ایران و نه در هیچ کجای جهان نمی‌تواند نقشی در پروژه‌های محدودسازی یا مسدودسازی اینترنت داشته باشد. بااین‌وجود بار دیگر به‌تفصیل ادله و توضیحات خود را در رد تک‌تک اتهامات در اختیار رسانه‌های بین‌المللی و داخلی قرار خواهیم داد.»
۲۳ آبان ماه اتحادیه اروپا ۳۲ شخص و شرکت را در لیست تحریم خود قرار داد که نام ابر آروان نیز در این لیست قرار داشت. پس‌ازاین اتفاق ابتدا دیتاسنتر ابر آروان در هلند از دسترس خارج شد. چند روز بعد و پس از قرار گرفتن ابر آروان در فهرست تحریم اتحادیه اروپا، دامنه بین‌المللی آن به آدرس Arvandcloud.com از دسترس خارج شد. ابر آروان در اطلاعیه‌ای جدید نسبت به این اقدام اتحادیه اروپا واکنش نشان داد: «امروز انتشار خبر تحریم آروان‌کلاد از سوی اتحادیه اروپا در حالی اعلام شد که چند ماهی است با ارائه دلایلی فنی و روشن، اتهامات واهی و ادعاهای بی‌اساس مبنی‌بر نقش داشتن در محدودیت یا قطع اینترنت را بارها رد کرده‌ایم. می‌پذیریم که در جنگ رسانه‌ای در مقابل شایعه‌ها و جعل واقعیت شکست خورده‌ایم و نتوانسته‌ایم از حقانیت خود به درستی دفاع کنیم. اتهامات نادرست از طریق رسانه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها، بدون شواهد محکم، آن قدر تکرار شده که امروز مبنایی برای این تحریم ناعادلانه قرارگرفته است. اثرپذیری و دنباله‌روی نهادهای اروپایی از این اتهام‌های یک‌طرفه و بی‌اساس، ناامیدکننده است.
گامی برای قانونمندسازی انتشار محتوا در پیام‌رسان‌های اجتماعی
پای تدوین قوانین و اسناد به پیام‌رسان‌های اجتماعی هم رسید و در نیمه دوم مردادماه، سند ضوابط و شرایط انتشار محتوا، تبلیغات، صیانت از داده، مواجهه با تخلفات، ناهنجاری‌ها و تهاجم فرهنگی در پیام‌رسان‌های اجتماعی با حضور یکی از فعالان این حوزه در کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای مرکز ملی فضای مجازی کشور بررسی شد.
مهم‌ترین محورهای این سند که مورد بحث قرار گرفت به این موضوعات می‌توان اشاره کرد: چگونگی رعایت حقوق مالکیت مادی و معنوی توسط کاربران، اطلاع‌رسانی ارائه‌کنندگان خدمات پیام‌رسان در خصوص حقوق، مسئولیت‌ها و تعهدات صاحبان یا مدیران کانال‌ها، سامان‌دهی فعالیت‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی در این سکوها، رعایت مفاد سند الزامات، پیشگیری و مقابله با نشر اطلاعات، اخبار و محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی، تعیین مسئولیت‌های صاحبان سکوها در صیانت از داده‌های کاربران و حفظ حریم خصوصی و اطلاعات شخصی کاربران، اقدامات لازم برای جلوگیری از جرم یا رفع خطر علیه کودکان و نوجوانان در این سکوها و فراهم کردن تمهیدات لازم جهت ارتقا و سواد فضای مجازی در حوزه محتوا و خدمات فرهنگی.
در بندی دیگر، این سند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی را مکلف کرده بود تا سند ضوابط و شرایط انتشار محتوا، تبلیغات، صیانت از داده، مواجهه با تخلفات، ناهنجاری‌ها و تهاجم فرهنگی در پیام‌رسان‌های اجتماعی را تدوین و به مرکز ملی فضای مجازی ارائه کند که پس از چند دوره بازنگری این سند در کارگروه‌های تخصصی این وزارتخانه، این سند در دستور کمیسیون عالی ارتقای تولید محتوای فضای مجازی قرار گرفت.
نامه‌نگاری بی‌جواب با متا
در شرایطی که فیلترینگ، زندگی و کسب‌وکار بسیاری از مردم را مختل کرد مرکز ملی فضای مجازی کشور نیمه دوم آبان ماه به «متا» مجموعه‌ای که مالک اینستاگرام و فیس‌بوک و واتساپ است، نامه‌ای فرستاد تا نماینده خودش را برای ایران مشخص کند. نامه‌ای که بی‌پاسخ ماند.
سید ابوالحسن فیروزآبادی، رئیس وقت مرکز ملی فضای مجازی گفت: این نامه را بر اساس مصوبه سال ۱۳۹۶ شورای عالی فضای مجازی فرستادیم که پیام‌رسان‌های خارجی را ملزم به داشتن نماینده در کشور می‌کرد و اگر متا به آن جواب ندهد در حقیقت مقدمه‌ای برای مجوز قانونی انسداد اینستاگرام است. پلتفرم‌های خارجی در همه کشورها این سرویس را به دولت‌ها می‌دهند اما از همکاری با ایران خودداری می‌کنند. خواست مرکز ملی فضای مجازی این است که هرچه که در قوانین ما هست باید رعایت شود.
اینترنت طبقاتی، دسترسی طبقاتی
درحالی‌که همه از وضعیت اسفناک اینترنت، ابراز نارضایتی می‌کردند حرف‌هایی درباره اینترنت طبقاتی و دسترسی گزینشی به اینترنت بر سر زبان‌ها افتاد که اوضاع را بدتر کرد. چهارشنبه ۱۴ دی‌ماه وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایجاد اینترنت طبقاتی برای اقشار مختلف جامعه را تکذیب کرد و گفت: برای ما همه مردم خاص هستند.
عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیئت دولت درباره موضوع اینترنت طبقاتی که آن روزها بر سر زبان‌ها افتاده بود، گفت: ما چیزی به اسم اینترنت طبقاتی نداریم، برای ما همه مردم خاص هستند. بر اساس مصوبه‌ای که از سال‌ها پیش بوده برای برخی متخصصان مثل فریلنسرها و آزادکارها دسترسی وسیع‌تر دارند و چیزی تحت عنوان این اسم وجود ندارد.
این در حالی است که پنجم بهمن‌ماه، مرتضی فرخی، معاون حقوقی و امور مجلس وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در خصوص دسترسی اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها به اینترنت باز، نامه‌ای با این مضمون به رؤسای دانشگاه‌ها، مراکز آموزش عالی، پژوهشی و فناوری ارسال کرد: «با عنایت به مصوبه یکصد و بیست‌ونهمین جلسه کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه دستور فرمایید نسبت به تهیه لیست اعضای محترم هیئت علمی آن موسسه براساس فرم پیوست در قالب فایل اکسل جهت دسترسی به اینترنت باز به‌منظور استفاده از سکوها و تارنماهای بین المللی با محتوای علمی، آموزشی، پژوهشی و فناوری به قید فوریت جهت اقدامات بعدی به این معاونت ارسال فرمایید.»
البته چندی بعد، در روزهای پایانی بهمن‌ماه زارع‌پور درباره ماجرای ارائه اینترنت باز به اساتید دانشگاه اعلام کرد که اینترنت بدون فیلتر برای اساتید مانند اینترنت خبرنگاری است که وزارت ارتباطات پیش‌ازاین به برخی خبرنگاران داده و در توضیح چیستی آن گفت: «این اینترنت برای دسترسی اساتید به سایت‌هایی که تحریم شده‌اند و برخی از سایت‌هایی که کاربرد چندگانه دارند و احیاناً مورد پالایش (فیلتر) قرارگرفته‌اند ارائه می‌شود.»
خداحافظی با فیروزآبادی
یکی دیگر از اخبار مهم مربوط به انتصابات و استعفاها در روزهای پایانی سال خبر جدایی ابوالحسن فیروزآبادی از مرکز ملی فضای مجازی پس از هفت سال بود که عصر روز یکشنبه نهم بهمن‌ماه اعلام شد. شورای عالی فضای مجازی ۹ روز بعد در روز هجدهم بهمن‌ماه سرانجام با رأی اکثریت اعضا، سید محمدامین آقامیری را به‌عنوان دبیر شورای عالی فضای مجازی و رئیس مرکز ملی فضای مجازی معرفی کرد.
طرح صیانت؛ پرونده‌ای که همچنان گشوده است
داستان دنباله‌دار صیانت که از سال پیش یکی از تیترهای جنجالی بود سال ۱۴۰۲ نیز همچنان خودی نشان می‌داد. نمایندگان، صبح روز ۲۲ فروردین‌ماه ۱۴۰۱، چراغ خاموش به جلسه غیرعلنی بهارستان رفتند و خبرهای اولیه نمایندگان منتقد از بازگشت طرح صیانت به صحن علنی با ۱۲۰ رأی حکایت داشت، اما حامیان این طرح جنجالی هم بیکار ننشستند و رأی‌گیری را استمزاجی اعلام کردند و از ادامه کار کمیته مشترک خبر دادند. در این رأی‌گیری تعداد آرای مخالفان ابقاء ۱۲۰ رأی از ۲۴۱ رأی حاضر بود و مخالفان ابقاء طرح در کمیسیون مشترک، به ۵۰ درصد نرسیدند. در این میان، موضع سلیمی، عضو هیئت‌رئیسه مجلس که تأکید کرد: «کمیسیون جدیدی برای بررسی طرح صیانت تشکیل می‌شود»، کفه ترازو را به نفع منتقدان صیانت، سنگین کرد و در واکنش به این رخداد، حامیان طرح، نامه اعتراضی به قالیباف نوشتند.
۲۸ فروردین‌ماه مهدی سالم، سخنگوی وزارت ارتباطات در توییتر نوشت که با نامه رئیس مجلس، طرح موسوم به صیانت جهت بررسی به شورای عالی فضای مجازی ارجاع شد، اما۳۰ فروردین‌ماه، مرکز ملی فضای مجازی در اطلاعیه‌ای با اشاره به اخبار منتشرشده مبنی بر ارجاع طرح صیانت به شورای عالی فضای مجازی اعلام کرد که متن این طرح به شورای عالی ارجاع داده نشده است.
به نظر می‌رسید که محدودیت‌های اینترنتی و فیلترینگ شدید که در سال ۱۴۰۱ شاهدان بوده‌ایم طرح صیانت را از روی میز کار مسئولان برداشته باشد. آخرین اثری که از طرح صیانت در فضای سیاسی کشور به چشم می‌خورد تصویب چند ماده از آن در شورای عالی فضای مجازی بود. پس‌ازآن به نظر می‌آمد این طرح مسکوت مانده است و قرار نیست به تصویب مجلس برسد. اما هجدهم بهمن‌ماه بود که گویا ورق برگشت و دبیر کمیسیون طرح «نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی» خبر از ارسال این طرح به شورای نگهبان در آینده‌ای نزدیک داد.
گویا طرح در سکوت رسانه‌ای تصویب‌شده و مقرر شد پس‌ازاینکه صحن مجلس در مورد مدت‌زمان اجرای آن نظر دهد به شورای نگهبان ارسال شود. از سوی دیگر اما، طحان نظیف، سخنگوی شورای نگهبان در نشست خبری خود در روز ۲۳ بهمن‌ماه گفت: ما در شورای نگهبان تاکنون هیچ مصوبه‌ای درخصوص طرح صیانت دریافت نکرده‌ایم. طبیعتاً هر مصوبه‌ای که بخواهد از سوی مجلس شورای اسلامی به شورای نگهبان ارسال شود، ترتیبات مشخصی دارد که روند آن در آیین‌نامه داخلی مجلس آمده است و براساس همان عمل خواهد شد.
پس از ادعای عضو کمیسیون مشترک طرح صیانت مبنی بر تصویب این طرح و ارسال آن به شورای نگهبان، نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیئت‌رئیسه مجلس، هم آن را رد کرده و گفته بود: بر اساس قانون آیین‌نامه داخلی مجلس، هیچ طرحی بدون مصوبه در صحن علنی مجلس به شورای نگهبان ارسال نمی‌شود. هماهنگ با شورای عالی فضای مجازی است و در صورت نیاز، قوانین لازم برای فضای مجازی را تصویب خواهد کرد: اگر بخواهد چنین اتفاقی بیفتد، مثل همیشه هر مصوبه‌ای در این زمینه به‌صورت شفاف و علنی انجام خواهد شد.
این‌ها بخشی از اتفاقات، مصوبات، کنش‌ها و واکنش‌های فضای مجازی و امنیت سایبری کشور در سال ۱۴۰۱ بود. این سال در شرایطی به پایان رسید که بسیاری از پلتفرم‌های کاربردی همچنان از فیلترینگ رنج می‌برند و اختلالات اینترنتی نه‌فقط کسب‌وکارهای مجازی بلکه زندگی روزمره مردم را که این روزها در بسیاری از موارد با اینترنت گره‌خورده است نیز دچار مشکل کرده است. در چنین شرایطی در کنار نارضایتی عمومی جامعه از وضعیت اینترنت، کسب‌وکارها به‌ویژه آن‌ها که بر بستر فناوری و فضای مجازی جاری‌اند، امکان رشد، پیشرفت و دست‌کم حفظ جایگاه فعلی خود را ازدست‌داده‌اند و زنگ خطر اقتصاد دیجیتال- به گفته بسیاری از فعالان و کارشناسان که طی این مدت بارها با نامه‌نگاری و برگزاری جلسات به تصمیم‌گیران کشور هشدار داده‌اند و پاسخی درخور نگرفتند- به صدا درآمده‌است. آینده فضای مجازی ایران، مبهم است چراکه عملکرد شفافی از مسئولان شاهد نیستیم و امنیت فضای مجازی به شکل چشمگیری با نگاه امنیتی تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان کشور گره خورده‌است.
کد مطلب : 20553
https://aftana.ir/vdcexn8w.jh87ni9bbj.htmlaftana.ir/vdcexn8w.jh87ni9bbj.html
آخرین عناوین
پربيننده ترين
