برخلاف تصور عموم نمی‌توانیم اختلال عمدی ایجاد کنیم

در جلسه‌ای که مسئولان و مدیران وزارت ارتباطات، گزارش تجارت الکترونیک از کیفیت اینترنت کشور را به چالش کشیده و برخی معیارهای بررسی در آن را مورد نقد قرار دادند.
 
به گزارش افتانا، در نشست  بررسی گزارش انجمن تجارت الکترونیک از کیفیت اینترنت کشور امیر لاجوردی، قائم مقام وزیر در امور ارتباطات و رئیس سازمان تنظیم مقررات، با تأکید بر اینکه گزارش انجمن تجارت الکترونیک تهران نسبت به گزارش‌های دیگر متفاوت بود، برای دقیق‌تر کردن این گزارش در نوبت‌های بعدی پیشنهادهایی را مطرح کرد. در ادامه مسئولان و مدیران وزارت ارتباطات حاضر در جلسه به بحث و بررسی شاخص‌ها و روش‌های استفاده شده در این گزارش پرداختند. در این جلسه محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، رضا باقری اصل، معاون امور دولت، مجلس و استان‌ها و محمد احسان خرامید، رئیس مرکز روابط عمومی از وزارت ارتباطات و تعدادی از اعضای انجمن تجارت الکترونیک تهران حضور داشتند.
 

محمد جعفرپور، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیر ساخت در این جلسه گفت: طبق اعلام بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای ۲۲ میلیون گیمر (بازیکن) آنلاین در کشور داریم. گیمر به فردی اطلاق می‌شود که روزانه ۲ ساعت مشغول بازی آنلاین است. همان‌طور که مطلع هستید، حساس‌ترین بخش ارائه سرویس به گیمرها مربوط به جیتر (jitter)، تاخیر (latency) و پکت لاس (packet loss) است. میزان حساسیت نیم درصد است، یعنی اگر نیم درصد بیشتر باشد گیمر، احساس خوبی نسبت به بازی نخواهد داشت. حالا تصور کنید ۲۲ میلیون نفر با ۵۰ درصد پکت لاس که در گزارش به آن اشاره شده مواجه شوند، آیا به آن اعتراض نمی‌شود؟!
 
جعفرپور گفت: امروز که ما در این جلسه هستیم، گیمرها نسبت به ۲ سال قبل میزان رضایت بیشتری از وضعیت سرویس خود دارند و این را از جامعه‌ای که گیمرها در آن مشغول فعالیت هستند، دریافت کرده‌ایم. در دولت گذشته تمام کامنت‌هایی که زیر پست‌های مسئولان بود اغلب مربوط به گیم بودند اما اکنون با تمهیداتی که اندیشیده شده این مشکلات به حداقل رسیده‌اند.
 
مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت تاکید کرد: نکته دیگر مربوط به سرویس‌ VoIP (برنامه‌های تماس صوتی و تصویری از پروتکل اینترنت) است. میزان حساسیت VoIP به تاخیر یک درصد است. اگر بیشتر از این باشد عملا فرد از برقراری تماس منصرف می‌شود. در مراسم حج که پشت سر گذاشتیم مجموع تماس‌ها در ۲ پیام‌رسان بله و روبیکا به حدود ۶ میلیون تماس رسیده است. میانگین تماس‌ها نیز ۵ میلیون بود.

وی افزود: بنده شخصا در سفرهای کاری خارج از کشور نیز تجربه تماس‌های طولانی کاری از طریق پیام‌رسان‌های ایرانی را دارم. اگر طبق گزارش که منتشر شده میزان «پکت لاس» در اینترنت کشور ۵۰ درصد است، چطور می‌توانیم گیمرها را راضی نگه داریم یا ۶ میلیون تماس تصویری و صوتی برقرار کنیم؟ زمانی که قصد داریم درباره موضوعی انتقاد کنیم باید یک‌سری واقعیت‌ها را نیز بیاوریم. قبل از آغاز این جلسه یک فعال توئیتری به من پیام داد که میزان تاخیر (latency) برخی از بازی‌های رایانه‌ای کاهش یافته است و از این بابت تشکر کرده بود.
 

جعفرپور در ادامه گفت: در این گزارش نکاتی مورد توجه قرار نگرفته است. به طور مثال افرادی که در انجمن تجارت الکترونیک فعالیت دارند از جنس محتواداران هستند، نه از جنس اپراتوری. بیش از ۳۵ درصد سایت‌هایی که در این گزارش به آن اشاره شده سایت‌های تحریمی هستند و تعداد قابل توجهی نیز سایت‌هایی هستند که دستور فیلتر روی آن وجود دارد و تصمیم‌گیری درباره آن در اختیارات وزارت ارتباطات نیست. بیش از نیمی از سایت‌هایی که در این گزارش اعلام شده در دسترس کاربران ایرانی قرار ندارند، یا تحریم یا به دلایل متعدد فیلتر هستند. کسی که فنی است می‌داند که وقتی صحبت از پکت لاس ۵۰ درصدی است یعنی حتی نمی‌توان یک فایل را دانلود کرد. تست مربوط به این گزاره را هزاران بار انجام دادیم و به هیچ عنوان ۵۰ درصد تاخیر وجود ندارد.
 
جعفرپور با بیان اینکه ما قصد نداریم بگوییم اختلالی در شبکه وجود ندارد اما باید درباره یکسری واقعیت‌های فنی نیز صحبت کرد، به لیست سیاه و سفید مورد اشاره در این گزارش پرداخت و گفت: چنین لیستی وجود ندارد. نمی‌دانم که به چه علتی به این تعبیرات رسیده‌اید اما چنین چیزی وجود ندارد. اتفاقی که رخ می‌دهد این است که یکسری از سایت‌ها تحریم هستند و سعی می‌کنیم با سازوکارهایی که داریم دسترسی به آن‌ها را تسهیل کنیم. بر روی بخش‌های دیگر شبکه هیچ تدبیر و محدودیت اتفاق نمی‌افتد. خصوصا اینکه تعداد درخواستی که از سوی یک جامعه بیش از ۸۰ میلیونی بر روی شبکه ارسال می‌شود اصلا این امکان را نمی‌دهد که بخواهیم روی تک به تک شبکه، اختلال و پالیسی به شکل لیست خاکستری اعمال کنیم.
 
وی گفت: مورد دیگری که در این گزارش به آن تکیه شده، این است که چون ما توانمندی مسدودسازی تمام فیلترشکن‌ها را نداریم به همین دلیل کل شبکه را با اختلال مواجه کردیم که دسترسی مردم به VPN کاهش یابد اما این یک فرضیه است و به لحاظ فنی این حتی در تخیل هم نمی‌گنجد. برخلاف چیزی که در این گزارش آمده، اتفاقا اولین جایی که از فیلترینگ مجموعه‌های «متا» (مانند اینستاگرام و واتس‌اپ) صدمه می‌بیند شرکت زیرساخت است. اگر نکات فنی که در گزارش به آن اشاره کردید رخ می‌داد اکنون درآمد اپراتورهای ما افزایش چشمگیر داشت در حالی که این اتفاق رخ نداده است. دو اپراتور مسلط کشور در بورس هستند و اگر افزایش درآمدی به واسطه فیلترینگ داشتند حتما اعلام می‌شد.
 
جعفرپور درباره استفاده از پروتکل HTTP3 (پروتکل شبکه برای ارتباط برقرار کردن با سرور وب) گفت: ۲۶ درصد دنیا به طور متوسط از این پروتکل استفاده می‌کند. اینستاگرام یکی از نخستین شبکه‌هایی بود که HTTP3 را به سمت QUIC برد. تا پیش از فیلتر این شبکه حجم ترافیک قابل توجهی در کشور مربوط به متا بود. پاسخ من به اینکه چند درصد گردش ترافیکی ایران داخلی است،  این است که در کمترین حالت میزان ترافیک داخلی ۵۵ درصد است. این گزارش در محاسبه ۱۰۰ سایت برتر، این ۵۵ درصد ترافیک را اصلا در نظر نگرفته است. اگر این ترافیک را درنظر می‌گرفتید کل منطق این گزارش عوض می‌شد.
 

امیر لاجوردی، رئیس سازمان تنظیم مقررات رادیویی در این نشست، گفت: این گزارش نسبت به گزارش‌های دیگر بسیار متفاوت بود، چراکه نحوه جمع‌آوری داده و اطلاعات ارتقا پیدا کرده است و علاوه بر این، چند پیشنهاد برای بالابردن کیفیت این گزارش در نسخه‌های بعدی ارائه خواهم کرد تا با تعامل، بتوانیم آن را غنی‌تر کنیم. یکی از بحث‌ها، میزان استفاده مردم از فیلترشکن‌ها است. ما نیز علاقه‌مند هستیم این آمار دقیق شود و بدانیم چه تعداد از مردم از فیلترشکن استفاده می‌کنند. آیا تعداد استفاده‌کنندگان از آن بیشتر شده یا کمتر، میزان مصرف‌شان به چه حد رسیده و اکنون تغییر رفتار کاربر در مقایسه با قبل از اتفاق‌های شهریور پارسال به چه صورت شده است؟ با همکاری یکدیگر، می‌توانیم این موضوع را بسنجیم. بدون تردید سنجیدن این موضوع در چند سکوی فیلتر شده، ارزیابی درست و دقیقی نیست. تیم‌های کارشناسی ما روی این موضوع کار کردند و آمار از میزان استفاده، کاهش یا افزایش آن را دارند؛ اما دقیق نیست ولی می توان آمارها را به صورت دقیق‌تر استخراج کرد.
 
لاجوردی تأکید کرد: در بحث سناریو ارزیابی وضعیت اینترنت و رتبه‌بندی که انجام شد، چند پیشنهاد دارم که می‌توانید بررسی کنید و در گزارش بعدی که قرار است با همکاری طرفین منتشر شود، آن‌ها را اصلاح کنیم. در این گزارش از آمار سایت similarweb استفاده شده، درست است که ما می‌خواهیم سرعت را در سطح بین‌المللی ارزیابی کنیم، اما اگر می‌خواهیم وضعیت فعلی مردم را بسنجیم، باید متناسب با جامعه خود عمل کنیم و ببینیم مردم، اغلب از چه سایت‌های داخلی و خارجی استفاده می‌کنند. استخراج این دیتا کار سختی نیست و از طریق شرکت ارتباطات زیرساخت و اپراتورها می‌توانیم هزار سایت پرکاربرد را در کشورمان استخراج کنیم. البته روش‌های دیگری نیز وجود دارد، بنابراین می‌توان جامعه آماری تعداد سایت‌هایی که بر اساس آن ارزیابی می‌شود را بیشتر کرد.
 
قائم‌مقام وزیر ارتباطات افزود: در این گزارش روی واژه «اختلال» تأکید زیادی شده است. باید این مساله را بررسی و مشخص کنیم که اختلال‌ها چه هست و کدام بخش آن بابت تحریم سایت‌ها است. مثلاً در انتهای جدولی که پراختلال‌ترین اینترنت کشورها را نشان می‌دهد نام چین، روسیه، کوبا و ایران وجود دارد. از ۶ یا هفت کشوری که آخر این جدول بودند، چهار یا پنج مورد را کشورهایی تشکیل می دهند که تحت شدیدترین تحریم‌ها از سوی آمریکا قرار دارند. ارزیابی های ما نشان می‌دهد که حدود ۳۰۰ هزار سایت تحریمی داریم؛ بنابراین باید تفکیک صورت بگیرد که کدام بخش از اختلال‌ها ناشی از تحریم و کدام بخش ناشی از اشتباهی است که امکان دارد در شبکه به وجود آمده باشد. این دسته‌بندی می‌تواند منجر به مطالبه بین‌المللی در این زمینه شود.
 
وی با بیان اینکه مبحث مربوط به ترافیک داخلی دارای نکات مهمی است، خاطرنشان کرد: تا جایی که من اطلاع دارم این موضوع که آی. پی‌های داخلی وایت شده باشند (لیست سفید) خیلی دقیق نیست، اما می‌توان این موضوع را نیز بررسی کرد. در این گزارش بحث اختلال ۵۰ درصدی در شبکه روی چند نمونه سایت مطرح شد ولی لازم است که تعداد نمونه‌ها افزایش پیدا کند چراکه این آمار با آمار کارشناسان شرکت ارتباطات زیرساخت و اپراتورها تفاوت‌های زیادی دارد.
 
رئیس سازمان تنظیم مقررات تصریح کرد: اگر می‌خواهیم در گزارش بعدی سرعت اینترنت ایران را بسنجیم، باید ببینیم نیاز واقعی مردم چیست و ارزیابی را بر اساس کل سرویس‌هایی که مردم از آن‌ها استفاده می‌کنند، انجام دهیم. به طور مثال در این گزارش سرعت اینترنت بر اساس داده‌های  Cloudflare  سنجیده شده است؛ باید مشخص شود که چند درصد مردم از کلادفلر استفاده می‌کنند؟ ارزیابی ما حکایت از زیر ۱۰ درصد دارد. چرا باید خودمان را محدود به کلادفلر کنیم؟ باید جامعه بیشتری را در نظر بگیریم که بتوانیم به‌صورت دقیق‌تر بفهمیم سرعت اینترنت به چه شکل است. یا اگر کلادفلر را بررسی می‌کنیم، ببینیم که قبل و بعد از اغتشاشات، ترافیک آن به چه صورتی بوده است. تمام این مسائل روی ارزیابی‌هایی که انجام می‌دهیم تأثیرگذار است.
 
لاجوردی گفت: شاخص‌های کیفی دیگری که در این گزارش آمده بر اساس پهنای‌باند و لتنسی (latency) ارزیابی شده، بهتر است شاخص‌های دیگر مانند جیتر (jitter) و پکت لاس (packet loss) را نیز بسنجیم و محدود به سرویس کلادفلر نشویم. تمام شاخص‌های ارزیابی را باید بر اساس سند ملی شبکه ملی اطلاعات گزارش دهیم. در سند شبکه ملی اطلاعات مشخص شده که RTT (زمان رفت‌وبرگشت داده در شبکه)، پکت‌لاس و جیتر باید چقدر باشد. در گزارش بعدی بگوییم که متوسط جهانی جیتر، پکت لاس و RTT چقدر است و ما چقدر با آن فاصله داریم تا گزارش دقیق‌تر شود. در بحث ایران اکسس (دسترسی از داخل کشور) باید بگویم که با توجه‌ به حملات سایبری که در کشور رخ می‌دهد، شاید راحت‌ترین کار همان ایران اکسس کردن باشد. در این گزارش اعلام شده سایت‌ها ایران اکسس هستند و همچنین ۹۶ درصد مردم از VPN استفاده می‌کنند کنار هم قراردادن این ۲ گزاره صحیح نیست و ممکن است که اصل گزارش را زیر سؤال ببرد، این موارد را می‌توان دقیق‌تر کرد.
 
وی اظهار کرد: با برگزاری این جلسات می‌توانیم به‌صورت فصلی، گزارشی مشترک از وضعیت شبکه ارتباطی کشور منتشر کنیم، چون همگی خواهان ارتقا کیفیت شبکه هستیم. برخی مشکلات هم ممکن است فنی نباشد و مربوط به مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی باشد و پیشنهاد می‌کنیم که در گزارش حتما این موضوعات تحلیل شود. به‌عنوان‌ مثال یک بحث می‌تواند تعرفه باشد. سرمایه‌گذاری اپراتور از سال ۹۶ تا الان چقدر بوده؟ این سرمایه‌گذاری افزایش پیدا کرده یا با کاهش روبه‌رو بوده است؟ یا اگر می‌خواهیم با VPN ها مقابله کنیم باید چه اقدامی انجام دهیم؟ آیا تمام این اقدامات فنی است یا مسائل غیرفنی هم در این حوزه وجود دارد؟ باید روی این موضوعات کار کرد. پیشنهاد من این است که گزارش دقیق تری تهیه شود زیرا وجود چند اشتباه ریز در گزارش باعث می‌شود که کلیت آن زیر سئوال برود؛ اما چیزی که شاید همه ما حس می‌کنیم این است که اکنون کاربر در بحث ارتباطات خود، نارضایتی دارد و بررسی دلایل این موضوع و رفع آن گام‌هایی است که باید برداریم.
 
قائم‌مقام وزیر ارتباطات افزود: در یخشی از این گزارش آمده بود که با انجام برخی اقدامات از سوی شرکت ارتباطات زیرساخت می‌توان سرعت اینترنت را سه تا هشت برابر افزایش داد. اما لازم است اعلام شود که شرکت زیرساخت و اپراتورها باید دقیقا چه‌کارهایی را انجام دهند تا سرعت افزایش یابد، یا چه چیزی مانع گسترش لایه دسترسی شده است؟ این نکته هم بررسی شود که آیا تمام مطالبات ما باید از وزارت از وزارت ارتباطات پیگیری شود یا در مواردی باید از وزارت نیرو مثلا در خصوص عقب ماندگی لایه دسترسی هم مطالبه کنیم؟ و اینکه چرا وزارت نیرو دارایی خود را در اختیار اپراتورها قرار نمی‌دهد تا کار پروژه فیبرنوری با سرعت بیشتری پیش برود؟ با مطالبه این مسائل، می‌توان یک بسته کامل در ابعاد مختلف فنی، سیاسی، اقتصادی تهیه کرد و آن را در اختیار مسئولان قرار داد. بخش خصوصی و دولتی باید کنار هم قرار بگیرند تا ضریب نفوذ این گزارش را در بین کسانی که متولی امر هستند بالاتر ببریم.
 
شایان ذکر است که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات نیز درباره نشست بررسی گزارش انجمن تجارت الکترونیک از کیفیت اینترنت کشور توسط معاونان خود، نمایندگان اپراتورها و نویسندگان گفت: اگرچه گزارش در بخش‌هایی کاستی‌ها و اشکالات جدی دارد، اما گامی به‌جلو است. قرار شد با یکدیگر این گزارش را اصلاح و تکمیل کنیم.