باید طرز فکرمان را در زمینه بومی‌سازی عوض کنیم

ناظمی: اینکه مجموعه‌های دولتی فکر کنند  باید خودشان اپ‌ها یا سرویس‌های بومی را ارائه کنند یا آنها را به‌صورت دستوری ایجاد کنند روش درستی برای حمایت از بومی‌سازی نیست.

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، ایده بومی‌سازی در این سال‌ها در زمینه‌های متنوعی انجام شده‌است؛ از ساخت جویشگر بومی گرفته تا نقشه محلی و پیام‌رسان، اما همگی بعد از مدتی تقریبا فراموش شده‌اند. امیر ناظمی، معاون وزیر و رئیس سازمان فناوری اطلاعات ایران، در این مورد گفت: طبق سند «تبیین الزامات شبکه ملی اطلاعات» (مصوب ۱۳۹۵ شورای‌عالی فضای مجازی) دولت موظف به بومی‌سازی چند خدمت پایه خاص شده‌است. سامانه‌های اصلی و دارای اولویت شامل جویشگر (موتور جست‌وجو)، نقشه و ایمیل است. اغلب سرویس‌های پایه نیاز به تعداد بالای کاربر دارند و در واقعیت با تعداد کاربر اندک امکان رشد و توسعه نخواهند داشت. یکی از معروف‌ترین مثال‌ها در این‌باره شاید موتور جست‌وجوی ایرانی باشد. جویشگر زمانی می‌تواند با گوگل رقابت کند که تعداد کاربرانش به یک عدد سربه‌سر برسد؛ به‌عنوان مثال بنا بر برخی برآوردها، یک موتور جست‌وجو نیازمند حداقل حدود ۵۰۰میلیون کاربر است.

وی ادامه داد: به‌عبارت دیگر اگر تعداد کاربران از این حد کمتر شود، هر فعالیتی که دولت انجام بدهد، یک کار گلخانه‌ای است؛ یعنی به‌صورت موقت و آزمایشگاهی جواب می‌دهد، اما در وضعیت طبیعی، به نتیجه خوبی نمی‌رسد و در بازار پایداری ندارد. دلایل اصلی دو دسته اقتصادی و فنی هستند. خدمات پایه مانند موتورهای جست‌وجو برای رسیدن به سودآوری اقتصادی نیاز به کاربر دارند، اما کاربرها از نظر فنی هم اهمیت بالایی دارند. در حقیقت آنها اصلی‌ترین منبع دانش هم هستند و الگوریتم‌های هوش مصنوعی با بالا رفتن تعداد کاربران و بر اساس رفتار آنها توسعه می‌یابند؛ به‌عنوان مثال نتایج گوگل بر اساس رفتار مشتری است که تصحیح می‌شود. این اصل را «اثرات جانبی» (externality) می‌نامند.

وی درباره اینکه برخی از کارشناسان کپی‌کاری ناشیانه از نمونه‌های موفق خارجی را دلیل این ناموفقیتی‌ها می‌دانند و طرفداران چنین رویکردی به نمونه‌های موفق در چین و هند اشاره می‌کنند دلایل طرح‌های نه‌چندان موفق بومی را این‌گونه تشریح کرد: اگر قرار باشد یک مدل بومی، همان مدل کسب‌وکار رقیب چندصد میلیون کاربری را پیاده کند در همان لحظه صفر شکست‌ خورده‌است. کسانی که از «بایدو» در چین به‌عنوان جایگزین موفق «گوگل» یاد می‌کنند دو اشتباه دارند؛ یک اینکه مقیاس کاربران را فراموش می‌کنند. بایدو در یک کشور ۱.۵‌میلیاردی کار می‌کند که حتی درصد کمی از کاربرانش، این برنامه را به نقطه سربه‌سر خواهد رساند. این در حالی است که کشور ما چنین وضعیتی ندارد. دوم اینکه فراموش می‌کنند بایدو تمام توانش را در زبان چینی قرار داد؛ یعنی یک بازار خاص (Niche) انتخاب کرده‌است، یعنی باید تمرکز را بر بازار خاص گذاشت.

وی افزود: ما باید طرز فکرمان را در زمینه بومی‌سازی عوض کنیم. اگر با یک «مدل کسب‌وکار» جدید جلو برویم و یک سرویس متفاوت ارائه کنیم یا در فکر رقابت با رقبای چندصدمیلیونی نباشیم، ‌طرح‌های بومی می‌توانند موفق شوند؛ برای نمونه، می‌توانیم موتور جست‌وجوی بومی را به‌عنوان ابزاری درنظر بگیریم که «داده‌های بزرگ» متنی زبان فارسی را جمع کرده و برای سرویس‌های خاصی مورد استفاده عمومی قرار دهد؛ مثلا ارائه سرویس‌های پایش و پویش محتوا یا تمرکز بر خدمات متن‌کاوی. با این مدل کسب‌و‌کار، سطح کاربر در نقطه سربه‌سر کاهش یافته و مقیاس مورد نیاز کاربران به سطح امکان‌پذیر می‌رسد؛ درنتیجه احتمال موفقیت بالاتر می‌رود. ما در اینجا دیگر رقیب گوگل نیستیم. یک سرویس جداگانه ارائه داده‌ایم که در کنار کار اصلی‌اش می‌تواند پاسخ جست‌وجوی فارسی نیز باشد.

ناظمی درباره وظیفه و نقش دولت در این مورد اظهار کرد: مردم درست می‌گویند که این طرح‌های بومی خیلی مواقع به خاطر ابزار دریافت رانت یا امکانات به یک یا چند مجموعه خاصی به‌وجود می‌آید. این طرز برخورد دولت ابتدا باید درست شود تا طرح‌های موفق ارائه کنیم. اشتباه این است که مجموعه‌های دولتی فکر کنند خودشان باید این اپ‌ها یا سرویس‌ها را ارائه کنند. برخی نیز اصرار دارند که این سرویس‌ها را به‌صورت دستوری ایجاد کنند که چنین برخوردی کاملا اشتباه است.

دولتی‌ها اگر زمینه رقابت را برای خصوصی‌ها فراهم کنند و موانع‌شان را بردارند، یک برنامه درست اجرا کرده‌اند، اما باید حواس‌مان باشد که با دادن وام، رانت یا اقدامات دستوری نمی‌توانیم به جایی برسیم. به موازات وقتی بخش‌های خصوصی موفق بتوانند سرویس‌های مناسب ارائه دهند و دولت هم شفاف معیارهای انتخاب و میزان حمایت‌هایش را اعلام کند، رقابت سالم و شفاف ایجاد می‌شود و اعتماد دوباره می‌تواند برگردد.