آينده‌پژوهان فاوا کجا هستند

با نگاهي به پيشينه آينده‌پژوهي مدرن در جهان به‌روشني مي‌بينيم که خاستگاه اصلي آن فناوري و تصور فناورانه از آينده جهان بوده‌است. 

به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، آينده‌پژوهي را به‌طور آکادميک مجموعه تلاش‌هايي برمي‌شمارند که با جست‌وجوي منابع، الگوها و عوامل تغييردهنده به تجسم آينده‌هاي ممکن، محتمل و دلخواه و برنامه‌ريزي براي آنها مي‌پردازد. عصر روشنگري ارتباط تام و تمامي با توجه بشر به آينده دارد.
 
اينکه علم مي‌تواند پيش‌بيني‌کننده باشد؛ آرمان‌شهرها چگونه شکل مي‌گيرند و نويسندگان داستان‌هاي علمي تخيلي با رها کردن عنان خيال به تصوير کردن آينده‌هاي بشر پرداختند، جلوه‌هايي از اين آينده‌نگاري بوده و هستند. اما همواره يکي از پايه‌هاي اصلي آينده‌پژوهي يا آينده‌نگري و در ادامه آينده‌نگاري، فناوري بوده و هست. چه؛ بدون تصور و تخيل بر پايه فناوري نمي‌توانستند به بيان آنچه خواهد آمد، بپردازند. 

انديشيدن درباره آينده براي کارها و اقدامات کنوني، امري ضروري است. «واکنش» بدون انديشيدن به آينده ممکن است اما «کنش» امکان‌پذير نيست؛ چراکه «عمل» نياز به «پيش‌بيني» دارد. پس براي آنکه خردمندانه عمل کنيم بايد نسبت به پيامدهاي اقدامات خود و ديگران آگاهي و شناخت کافي وجود داشته‌باشد. همچنين واکنش‌هاي ديگران و نيروهايي که خارج از کنترل هستند را بايد بررسي کرد. 

از اين مقدمه که بگذاريم، ببينيم در کشورمان آينده‌پژوهان در کجاي اکوسيستم فناوري اطلاعات و ارتباطات قرار دارند؟ آيا حداقل در ده سال اخير هيچ‌کدام از فعالان اين حوزه درباره اجراي پروژه‌هاي آينده‌پژوهي چيزي شنيده‌اند يا حداقل مخاطب پرسش‌نامه‌اي در اين رابطه قرارگرفته‌اند؟ 

چقدر از «واکنش» در حوزه فاوا، امنيت فاوا يا توسعه فاوا به «کنش» رسيده‌ايم و در حوزه‌هاي مختلف توانسته‌ايم «عامل» باشيم؟ 

گمان نمي‌کنم که پژوهش منتشرشده‌اي در زمينه آينده امنيت سايبري در کشور داشته‌باشيم يا نقشه راهي که نشان دهد از کدام مسير قرار است به کدام هدف يا اهداف برسيم.
 
چقدر پيشران‌هاي حوزه فناوري را رصد مي‌کنيم، تا چه ميزان نسبت به تغييرات آن حساس هستيم، روندها را چقدر پايش يا تحليل مي‌کنيم و تاکنون چه سناريوهايي براي توسعه فناوري کشور و نقش‌آفريني در زيست‌بوم فناوري جهاني ترسيم کرده‌ايم؟ کدام نهاد يا سازمان مستقل يا وابسته دولتي به‌طور منظم به پايش روندها مي‌پردازد و در تصميم‌سازي کلان کشور تاثیرگذار است؟ تدوين برنامه‌هاي پنج‌ساله کشور چقدر تابع سناريونويسي براي آينده‌هاي محتمل است؟ 

بديهي است که پاسخ اغلب اين سؤالات را نداريم يا تاکنون در آن چندان انديشه نکرده‌ايم. پس دوباره همان سؤال را تکرار مي‌کنيم: آينده‌پژوهان فناوري کجا هستند؟

مرجع: ماهنامه دیده‌بان فناوری- شماره دوازدهم