رزمایش‌های سایبری ایران؛ تمرین بقا در میدان نبرد دیجیتال

افتانا بخش‌هایی از گزارش مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی را درباره پیشرفت‌ها و چالش‌های سایبری ایران منتشر کرده است که در اینجا بخش پنجم آن را می‌خوانید.

به گزارش افتانا، ایران تاکنون راهبرد هدفمندی در حوزه سایبری منتشر نکرده است، البته این بدان معنا نیست که این کشور هیچ راهبرد منسجمی در این حوزه ندارد. شایان‌ذکر است که تهران اقدامات مناسبی در جهت تقویت نظام رسیدگی به موارد اضطراری سایبری انجام داده است. به‌عنوان ‌مثال سازمان پدافند غیرعامل به‌عنوان نهادی شبه‌نظامی متشکل از نیروهای سپاه و بسیج وظیفه حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی ملی را بر عهده دارد و نقش و بودجه این سازمان از زمان شکل‌گیری آن در سال ۱۳۸۲ همواره رو به افزایش بوده است.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، مسئولیت توسعه شبکه ملی اطلاعات را بر عهده دارد که باهدف تقویت امنیت مراکز داده داخلی و فراهم کردن پهنای باند لازم تشکیل‌شده است. مطابق آیین‌نامه تشکیل شورای عالی فضای مجازی افزایش آموزش‌های سایبری در سطح ملی و همچنین تقویت سیستم‌های شناسایی هشدار و اشتراک‌گذاری اطلاعات در ایران ضروری است. سازمان پدافند غیرعامل از سال ۱۳۸۹ رزمایش‌های محدودی در زمینه دفاع سایبری برگزار می‌کند و سایر سازمان‌ها نیز از آن ‌پس، رزمایش‌های پراکنده‌ای برگزار کرده‌اند. مرکز ملی فضای مجازی در سال ۱۳۹۷ کارگروه ویژه‌ای برای مقابله با عملیات سایبری ایالات‌متحده تشکیل داد و نیروهای مسلح نیز از ساخت سامانه ارتباطی جدید و ایمنی خبر داد که طراحی و ساخت آن در داخل کشور انجام‌شده بود. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که برنامه دفاع سایبری خود به نام سپر دیجیتال را اجرا کرده است. بااین‌حال توانایی‌های علمی ایران در زمینه دفاع سایبری پیشرفت زیادی نکرده است و با توجه به ماهیت برنامه‌های دولت به نظر نمی‌رسد به‌زودی تغییر محسوسی در این روند رخ دهد. ایران در شاخص جهانی امنیت سایبری ۲۰۱۸ که از سوی اتحادیه بین‌المللی مخابرات منتشر می‌شود رتبه ۶۰ را در میان ۱۷۵ کشور جهان به خود اختصاص داد. پیش ‌از این تاریخ نیز اتحادیه بین‌المللی مخابرات فقدان چارچوب‌های رسمی امنیت سایبری ملی در ایران ازجمله در زمینه اجرای استانداردهای معتبر و سازوکارهای صدور مجوز در بخش‌های دولتی و خصوصی را متذکر شده بود. علاوه بر این ایران هنوز فاقد نظام دولتی برای ارزیابی ملی امنیت سایبری است و ISACA انجمن حسابرسی و کنترل سامانه‌های اطلاعاتی که نهاد تخصصی جهانی ویژه متخصصان امنیت اطلاعات است و در ۱۸۸ کشور شعبه دارد هنوز در ایران نمایندگی رسمی ندارد.

رهبری جهانی در عرصه فضای سایبری
سیاست خارجی ایران در حوزه سایبری تاکنون عمدتاً بر حملات آمریکا و رژیم صهیونیستی و به‌ویژه حمله استاکس‌نت متمرکز بوده است. ایران نیز همانند چین و روسیه خواهان تغییراتی در آینده فضای سایبری و همچنین به چالش کشیدن نفوذ غرب در این فضا است. بااین‌حال برخلاف چین یا هند این کشور از منابع فنی کافی برای انجام این کار چه در سطح جهانی و چه در سطح منطقه‌ای برخوردار نیست. این کشور همچنین فاقد قدرت دیپلماتیک لازم برای تشکیل ائتلاف با سایر کشورهاست و بنابراین نمی‌تواند تأثیر به‌سزایی بر سیاست سایبری بین‌المللی برجای گذارد.

بیشتر بخوانید:
قدرت سایبری ایران از نگاه دیگران – قسمت چهارم

با این‌ وجود، ایران در چندین ابتکار سایبری بین‌المللی مشارکت دارد. وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران رزمایش‌های سایبری غیرنظامی را با حضور چندین مرکز سایبری دانشگاهی کشور به‌صورت دوره‌ای و با همراهی متحدان روسی خود برگزار کرده است. به‌علاوه، ایران عضو اصلی در سازمان همکاری شانگهای است که همین امر یکی از مهم‌ترین ابزارهای روسیه و چین برای پیشبرد دستور کار خود در زمینه نفوذ بر اینترنت محسوب می‌شود چراکه تهران نیز رویکردی مشابه آن‌ها در این زمینه دارد. تیم ملی پاسخ فوری رایانه‌ای ایران بخشی از تیم پاسخ فوری رایانه‌ای سازمان همکاری اسلامی (OICCERT) و همچنین یکی از اعضای ائتلاف امنیت سایبری برای پیشرفت متقابل به رهبری سازمان اینترنت و امنیت کره جنوبی است. درمجموع می‌توان گفت ایران بیش از اینکه بخواهد نقش گسترده‌ای در مسائل فضای سایبری جهانی ایفا کند اولویت اول خود را تأمین امنیت سایبری کشور می‌داند.