از زمان مطرح شدن طرح اتصال فیبر نوری به منازل، جزئیات متفاوتی درخصوص فعالیت آن مطرح شده است اما براساس آخرین خبرها، مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده‌اند که پروانه اپراتور چهارم از دی‌ماه سال ۱۳۹۱ لازم‌الاجرا شده و این اپراتور برای پیاده‌سازی و بهره‌برداری شبکه فیبرنوری ۱۸ ماه فرصت دارد.
از زمان مطرح شدن طرح اتصال فیبر نوری به منازل، جزئیات متفاوتی درخصوص فعالیت آن مطرح شده است اما براساس آخرین خبرها، مسوولان سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی اعلام کرده‌اند که پروانه اپراتور چهارم از دی‌ماه سال ۱۳۹۱ لازم‌الاجرا شده و این اپراتور برای پیاده‌سازی و بهره‌برداری شبکه فیبرنوری ۱۸ ماه فرصت دارد.
به گزارش افتانا (پایگاه خبری امنیت فناوری اطلاعات)، از سوی دیگر مسوولان اپراتور چهارم یا همان شرکت ایرانیان نت اعلام کرده‌اند که فاز اول پروژه اتصال فیبرنوری به منازل دی ماه سال ۹۳ و در ۷ شهر برای یک میلیون مشترک اجرایی می‌شود و سرعت دسترسی حداقل ۲۰ مگابیت بر ثانیه از جمله ویژگی‌هاي این سرویس خواهد بود.
به جز ابهام در زمان دقیق راه‌اندازی اپراتور چهارم، ابهامات دیگری نیز درخصوص کارآیی این اپراتور در کشور مطرح است؛ چراکه در شرایطی جایگزینی فیبرنوری به جای کابل مسی مقرون به صرفه خواهد بود که محتوای دیجیتالی بسیار بالایی روی شبکه تعریف شود و کاربران نیز با محدودیت سرعت اینترنتی، آنچه در حال حاضر با آن روبه‌رو هستند، مواجه نباشند.
در حالی قرار است این فناوری در کشور مورد بهره‌برداری قرار گیرد که نه خبر از محتوای دیجیتالی بالا است و نه کاهش محدودیت‌های اینترنتی. مصاحبه ای که می خوانید گفت و گویی است درخصوص جزئیات این پروژه و انتقادهای وارد شده به آن، با محمدعلی رحماندوست، مدیرعامل شرکت ایرانیان نت و شهرام زمانی مرتضوی، معاون تجارت و سرویس این شرکت.
چرا نام این پروژه اپراتورچهارم است؟
رحماندوست: چون در اكثر كشورها يا در كشور خودمان، اپراتورها براساس زمان ورودشان به حوزه و نوع فعالیتشان نامگذاری می‌شوند. مانند اپراتور اول که اولین اپراتور تلفن همراه در کشور است یا اپراتور دوم چون بعد از این اپراتور وارد عرصه شد و همچنین خدمات نسل دوم تلفن همراه را به کاربران ارائه کرد.
چرا نام این پروژه با این اوصاف «اپراتور چهارم» گذاشته شد چرا نام اپراتور اول در حوزه فیبرنوری برای آن انتخاب نشد؟
رحماندوست: در واقع این نامگذاری از ابتدا توسط سازمان تنظيم مقررات گذاشته شد. اما به طور کلی پروژه فیبرنوری به نوعی پشتوانه خيلي خوبي براي اپراتورهای اول، دوم و سوم کشور هم هست و شاید از این منظر نامگذاری «اپراتور چهارم» چندان بی‌ربط هم نبوده است.
این پشتوانه چگونه خواهد بود؟
رحماندوست: وقتی این اپراتورها بخواهند وارد ارائه سرویس ۳G يا LTE شوند، حتما نیاز دارند بسياري از مراكزشان را با فيبر نوري به همديگر وصل كنند. ديگر امکان اتصال از طریق راديو وجود نخواهد داشت.
ولی آنها الان می‌گویند که آماده ارائه نسل سوم هستند ؟
رحماندوست: وقتی می‌گویند آمادگی داریم؛ یعنی باید فیبر کشیده شود تا آنها بتوانند این کار را انجام دهند.
در واقع با توجه به زمان انحصاري كه رايتل دارد، آنها نیز خودشان را آماده کرده‌اند. این اپراتورها برای دریافت فیبر هم سراغ شرکت ما آمده‌اند و هم سراغ شركت‌هاي ديگر مانند شركت توانير رفتند كه بتوانند از فيبر نوري آنجا استفاده كنند كه خوشبختانه توانير مي‌داند كه ما انحصار فيبر براي ديگران را داريم نمي‌تواند به افراد ديگر خدمات فیبرنوری را ارائه کند و تنها مي‌تواند براي خودش از این سرویس استفاده کند.
امیدواریم بتوانيم به به اپراتورهای فعال در کشور فیبر ارائه کنیم تا آنها از این سرویس برای توسعه سرویس‌های جدید تلفن استفاده کنند.
سال گذشته در نمايشگاه تله‌كام، رضا تقي‌پور، وزیر سابق ارتباطات اعلام کردند که تا آن زمان در حدود يك و نيم ميليارد دلار روي اين پروژه سرمايه‌گذاري شده و با توجه به نياز بازار اين سرمايه‌گذاري بيشتر هم مي‌شود.
میزان سرمایه‌گذاری روی این پروژه تا کنون چقدر بوده است؟
رحماندوست: براساس برنامه‌هاي تجاری‌مان به نظر مي‌رسد کل هزینه‌ای که این پروژه برای راه‌اندازی نیاز داشته باشد، بین ۵ تا ۶ ميليارد دلار است. پرداخت این هزینه‌ها شروع شده و در حال تامین هزینه‌ها و بودجه از طرف سهامداران هستیم؛ اما تاکنون به میزانی که آقای تقی پور اشاره کرده‌اند هزینه نکرده‌ایم. در حال حاضر درحدود ۱۵۰ ميليون دلار از ما هزینه لایسنس اخذ شده و خواهد شد. در کل ايجاد فيبر نوري از روي زمين يا هوا يا هر مسير ديگري نیازمند یک هزينه كلان است.
اين سرمايه‌ها و پرداخت هزینه‌ها از كجا تامين مي‌شود؟ از شركت‌هاي خصوصي یا سرمايه‌گذاران خارجي هم در تامین این هزینه‌ها استفاده شده است؟
رحماندوست: در حال حاضر مقدار زيادي از هزینه‌ها را سهامداران که صدا و سیما، شهرداری، وزارت دفاع، بنیاد مستضعفان و شرکت زیرساخت است تامين كردند و به دنبال مشاركت‌هاي خارجي و دریافت وام هم هستيم. در تلاش هستیم تا بخش دیگری از این هزینه‌ها با استفاده از پول‌هاي ايران در كشورهاي ديگر یا استفاده از امکانات صندوق توسعه ملي تامین شود. در واقع ما از هر طریقی به دنبال راهي برای تامین هزینه‌های مورد نیاز این پروژه هستیم.
تا کنون به نتيجه‌اي هم رسيده‌ايد؟ چون تا سال ۹۳ یعنی تنها يك سال دیگر زمان به ارائه خدمات بر بستر فیبرنوری به کاربران باقی نمانده است.
رحماندوست: طرح جامع پروژه در حال اتمام است و تاکنون پیگیری و مذاکره‌هایی هم با شرکت‌های خارجی مخصوصا شركت‌هاي چيني، فرانسوي و... شده است و مذاکراتمان بیشتر با شرکت‌هایی که در کشورشان پولی داریم در حال نهایی شدن است.
تحريم‌ها در تامین این سرمایه‌ها برای این پروژه مشکلاتی به وجود نیاورده است؟
رحماندوست: این تحريم‌ها تنها برای پروژه ما نیست. بالاخره این وضعيتي است كه تمام مملکت با آن درگیر است و آنها چگونه عمل کنند؟ ما هم به روش همان‌ها پیش می‌رویم.
خبری اوایل خرداد ماه منتشر شد مبنی بر اینکه کشور آمریکا تحریم‌های تکنولوژیکی علیه ایران را لغو کرده است. این خبر یا تصمیم تاکنون تاثیری روی نحوه فعالیت شما داشته است؟
رحماندوست: اگر به صورت عملی اجرا شود قطعا تاثیرگذار خواهد بود. اما همان‌طور که می‌دانید هنوز مشخص نشده این لغو تحریم‌های تکنولوژیکی و ارتباطی در چه حوزه‌ای خواهد بود.
بسیاری از فعالان و کارشناسان حوزه فناوری اطلاعات نسبت به شروع فعاليت اپراتور چهارم يا فيبر نوري، انتقاداتی را مطرح می‌کنند. از جمله اينكه اصلا كشور نيازي به اين اپراتور ندارد و در حالی قرار است سرمایه‌گذاری ۵ تا ۶ میلیارد دلاری روی این پروژه صورت بگیرد که دیگر بخش‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات کشور نیازمند سرمایه‌گذاری هستند.
مثلا کدام بخش...
برای مثال شركت‌هاي مخابراتي و يا شركت‌هاي ندا اعلام می‌کنند كه به خاطر تحريم‌ها برای تامین کابل‌های مسی دچار مشکل هستند و این هزینه‌های میلیاردی باید برای توسعه این بخش‌ها صرف شود نه پروژه‌ای که آینده مشخصی ندارد. همچنین با توجه به گفته‌های شما تنها یک سال زمان به ارائه خدمات به کاربران نمانده و شرکت هنوز نتوانسته منابع هزینه‌ای این پروژه را تامین کند.
مرتضوي: اينكه این پروژه آينده مشخصي ندارد و استنباط‌های دیگری که مطرح می‌شود مورد قبول ما نیست.
اما از زمان مطرح شدن راه‌اندازی این اپراتور پیوسته چه مقامات دولتی و چه خصوصی مانند شرکت مخابرات این ادعا را مطرح کرده‌اند که در بخش فیبرنوری نیاز به حضور یک اپراتور جدید نیست.
مرتضوي: همیشه نظرهای مختلفی وجود دارد. بايد ديد كه مرجع رسمي كشور كه سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات راديويي است، نظرش چيست! وگرنه ۷۰ ميليون نظر، راجع به هر موضوعي كه شما بخواهيد از آن آمارگيري كنيد وجود دارد.
يك اقليتي شايد نظرشان اين باشد که کشور نیاز به اپراتور فیبر نوری ندارد، اما سازمان تنظيم مقررات و ارتباطات براساس وظایف حاکمیتی و تيم‌هاي مطالعاتي‌اش به اين نتيجه درست رسيده كه در ميان‌مدت یا كوتاه‌مدت اگر ما شبكه‌هاي دسترسي بر مبناي یولترا پهن‌باند را که در حال حاضر فیبر نوری است، نداشته باشیم كشور از نظر ديجيتالي دچار قفل خواهد شد.
بنابراین برای برطرف کردن این نیاز باید شرکتی وارد می‌شد که هم از پس هزينه‌اش و هم دیگر موارد این بخش مانند راه‌اندازی یک شبکه دسترسی برمی‌آمد. اگر بخواهيم پروژه ایرانیان نت را در ابعاد و اندازه با یک شرکت مقایسه کنیم تنها این مقایسه با شركت مخابرات ايران و بخش تلفن ثابتش امکان‌پذیر است.
نظرتان در خصوص این ادعا که بهتر بود این هزینه در توسعه بخش‌های دیگر حوزه آی‌تی مورد استفاده قرار می‌گرفت چیست؟
مرتضوي: جواب به این سوال خیلی ساده است. وقتی صحبت فیبر باشد سرعت، میزان پهنای باند و کارآیی این تکنولوژی با هیچ تکنولوژی ارتباطی دیگر قابل مقایسه نیست. این حرف من نیست. حرف تکنولوژی است. همچنین یکی از راهکارهایی که حاکمیت ارائه داده تا بتواند با روند پیشرفت بین‌المللی خودش را همراه و همگام کند، همین ایجاد شبکه دسترسی فوق پهن‌باند است که در حال حاضر تکنولوژی‌اش فیبر نوری است.
در کشور ما به نوعی وقتی از یک تکنولوژی جوابی گرفته نمی‌شود به سراغ تکنولوژی دیگری می‌رویم و جالب است که همه انواع تکنولوژی را نیز آزمایش کرده‌ایم. برای مثال در حالا حاضر که برای گسترش اینترنت پرسرعت از طریق سیم مسی و وایمکس نتوانسته‌ایم بر اساس برنامه پیش برویم، تکنولوژی دیگری مانند دسترسی به پهنای باند از طریق فیبر نوری را مد نظر گرفته‌ایم این در حالی است که براساس گزارش‌های بین‌المللی، تنها ۱۰ درصد کشورهای پیشرفته جهان روی فیبرنوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند.
مرتضوي: اینترنت با پهنای باند از نظر ما و از نظر تعریف فرق می‌کند. اگر پهنای‌باند را به یک اتوبان تشبیه کنیم، اینترنت یکی از محتواهایی است که در آن اتوبان می‌تواند حرکت کند. از طرف دیگر می‌توانید سرویس‌های ویدئویی را تعریف کنید که به عنوان یک محتوا در این اتوبان حرکت می‌کند.
بنابراین وقتی ما صحبت از ۱۰، ۲۰ و۱۰۰ مگابیت پهنای باند می‌کنیم، معنایش تمام اینترنت نیست. بلکه تنها یکی از محتواهایی که روی این پهنای باند حرکت خواهد کرد، اینترنت.
ما داریم راجع به رساندن پهنای باند به در خانه‌های مردم و تجارت‌ها، صحبت می‌کنیم. اگر این پروژه راه‌اندازی شود فقط مشکل اینترنت کشور حل نمی‌شود، مدیریت اینترنت کشور بهبود پیدا می‌کند. وجه تمایز شرکت ایرانیان‌نت در مقایسه با تمام بازیگران انتقال دیتا در کشور، انتقال اطلاعات حجیم و امن است. با این شرایط و نیاز به این شبکه چطور می‌توان این ادعا را داشت که باید این سرمایه‌گذاری در بخش‌های دیگر حوزه آی‌تی می‌شد.
به جز این ادعا، گروهی نیز بر این باورند که اصلا کشور نیازی به اپراتور جدید ندارد و با همین امکاناتی هم که وجود دارد، امکان اتصال خانه‌ها به فیبر نوری وجود دارد.
مرتضوي: از نظر تکنیکی این ادعا غیردقیق است.
رحماندوست: اگر این کار امکان‌پذیر بود تا حالا انجام شده بود. با این کابل‌های مسی امکان ارائه پهنای باند بالا نیست به همین دلیل ما به سراغ ارائه سرویس از طریق فیبر نوری رفتیم. این ادعاها مانند زمانی است که بسیاری بر این باور بودند که اصلا کشور نیازی به ورود یک اپراتور دیگر در بخش تلفن همراه ندارد. اما شما دیدید که ورود این اپراتور به بازار باعث رقابت و ارائه خدمات بهتر شد. سود این حرکت نیز در نهایت به نفع مردم شد.
در حال حاضر شرکت مخابرات ایران این ادعا را مطرح می‌کند که توانایی ارائه پهنای باند از طریق فیبر نوری را دارد و تاکنون نیز چندین کیلومتر در کل کشور فیبر کشیده شده است. در چنین وضعیتی چرا باید یک شرکت دیگر وارد این بخش شود.
رحماندوست: خب این سوال را شما باید از سازمان تنظیم مقررات بپرسید. ثانیا بحث اساسی به وجود آمدن این شرکت ارائه خدمات نوین و ایجاد رقابت است.
اگر قرار باشد دوباره در یک بخش، تنها یک شرکت در بازار انحصار ایجاد کند این حرکت مطمئنا به ضرر مردم خواهد بود. شرکت ایرانیان نت با یک برنامه دقیق غیر از اینکه تنها در بخش فیبر فعالیت خواهد کرد و پهنای باند را به راحتی و با سرعت بیشتری به کاربران می‌رساند در واقع باعث ایجاد یک بازار رقابتی خواهد شد.
در کشور کاربران اینترنت با محدودیت سرعت اینترنت مواجه هستند و این درحالی است که گفته می‌شود اگر پروژه شرکت ایرانیان نت راه‌اندازی شود کاربران به اینترنت ۲۰مگابیتی و بالاتر دسترسی خواهند داشت. چطور قرار است این تناقضات و محدودیت قانونی فرهنگی در این بخش حل شود؟
مرتضوي: ما تنها اتوبان را می‌سازیم، ما اتوبان ۲۰ مگی را می‌سازیم اما بر مبنای قانون فعلی (تاکید می‌کنم نمی‌دانیم قانون فردا چیست) ۱۲۸ کیلوبیت از این اتوبان ۲۰ مگی اینترنت است. بخش دیگر این پهنای باند را با محتواهای دیگری که روی شبکه ملی اطلاعات، شبکه علمی کشور، دولت الکترونیک، تجارت الکترونیک، آموزش الکترونیک و... به صورت امن اشغال خواهد شد.
دقیقا با توجه به نکته ای که اشاره کردید یکی از انتقاداتی که نسبت به پروژه فیبرنوری کشور مطرح می‌شود این است که با توجه به چه محتوایی قرار است این میزان پهنای باند به کاربران اختصاص پیدا کند؟ با توجه به اظهارات مسوولان وزارت ارتباطات در حال حاضر محتوای قابل‌توجهی روی بستر اینترنت کشور وجود ندارد؛ بنابراین به نظر شما این پهنای باند بدون استفاده باقی نخواهد ماند؟
مرتضوي: اینطور که می‌گویید نیست و این پهنای باند خالی نخواهد ماند. در حال حاضر ما در کشور، سرویسی به نام تلویزیون کابلی نداریم. به محض اینکه تلویزیون کابلی راه بیفتد، انتقال اطلاعات تلویزیون کابلی مخصوصا زمانی که کاربران بخواهند به صورت آنلاین این اطلاعات را رد و بدل کنند یا از امکانات HD استفاده کنند، به صورت متوسط رد و بدل کردن این اطلاعات نیازمند پهنای باند با سرعت ۸ مگ آن هم به صورت اختصاصی است.
همچنین ذهنمان را نباید محدود به تکنولوژی‌های حال حاضر کنیم. تا چند سال دیگر صحبت از تکنولوژی‌هایی خواهد شد که استفاده از آنها نیازمند دسترسی به پهنای باند بالا را می‌طلبد. بنابراین روی این پهنای باند تنها اینترنت قرار نیست رد و بدل شود.
با چه تضمینی شما صحبت از ارائه خدمات و محتواهایی در بخش تصویر می‌کنید؛ چرا که برای مثال در حالا حاضر فعالیت اپراتورسوم به دلیل اظهارات برخی مراجع تقلید در خصوص خدمات این اپراتور در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.
برای به وجود نیامدن چنین مشکلاتی آیا تمهيدات فرهنگی و قانونی را در نظر گرفته‌اید تا این سرمایه‌گذاری بالا در ۵ سال آینده به بن‌بست برخورد نکند؟
مرتضوي: تعدد مراکز تصمیم‌گیری راجع به اپراتورها مشکلی نیست که انحصارا مربوط به شرکت ایرانیان نت باشد، بنابراین ما هم در فضای همین کشور مشغول به کار هستیم. اپراتور چهارم با مشکلی که اپراتور سوم با آن برخورد کرده بر نخواهد خورد. چرا که هم‌اکنون مسوولان این اپراتور به دنبال پیوست فرهنگی هستند و این درحالی است که زمانی که ما پروانه فعالیت را دریافت کردیم در کنارش پیوست فرهنگی کاملی نیز به ما ابلاغ شد.
رحماندوست: وقتی صحبت از یک تکنولوژی جدید مطرح می‌شود طبیعی است که یکسری مقاومت‌هایی از سوی برخی مطرح شود. برای مثال هنگامی هم که تلفن همراه وارد کشور شد با بحث‌های اینچنینی مواجه شدیم اما با گذر زمان حل شد. بنابراین گذشت زمان خیلی مسائل را روشن می‌کند.
پهنای باند این پروژه چگونه قرار است تامین شود؟ چون همان طور که می‌دانید در حال حاضر در کشور با مشکل تامین پهنای باند مواجه هستیم به طوری که حتی شرکت مخابرات نیز نسبت به این موضوع انتقاداتی را وارد کرده است.
رحماندوست: از طریق مسیرهای جدید این مشکل قابل حل است. با استفاده از بخش‌های خصوصی و همکارهای اساسی که زیرساخت شروع کرده این مشکل در حال حل شدن است. خود شرکت ارتباطات زیرساخت، ۲۰ درصد سهام ما را در اختیار دارد.
یعنی تامین پهنای باند این پروژه از طرف زیرساخت انجام می‌شود؟
رحماندوست: بله. تامین پهنای باند داخل شهرها از طریق خود ما تامین می‌شود. اما تامین پهنای باند خارج از شهرها یا مرزها باید با کمک ارتباطات زیرساخت انجام شود.
در واقع قسمتی از آن که منشا خارجی دارد را از زیرساخت می‌خریم، قسمتی از آن را که مربوط به سرویس صوتی و تصویری است از رادیو تلویزیون می‌خریم. بخش دیگر را هم که مثلا مربوط به خدماتی نظیر شناسنامه الکترونیکی و... باشد را از سازمان‌های مربوطه مانند ثبت احوال و غیره تهیه می‌کنیم.
شرکت‌های خصوصی مانند مخابرات و ندا خواهان دریافت سهم از این پروژه هستند شما با این خواسته موافق هستید؟
مرتضوي: اپراتورهای ملی (اپراتور اول، دوم، سوم) و هیچ اپراتور دیگری طبق مصوبه شورای رقابت، اجازه ندارند در اپراتور دیگر سهامدار باشد. این هم بحث ایران نیست و در واقع یک قانون بین‌المللی است.
رحماندوست: بیشترین اجرا و کارمان را به شرکت‌های خصوصی واگذار می‌کنیم. به هیچ وجه دنبال این نیستیم که یک شرکت بزرگ ایجاد کنیم. به شدت دنبال این هستیم که به همه آنها در اجرای این کار، سهم بدهیم. نه سهم شراکت از شرکت بلکه سهم کاری. از طرفی سازمان تنظیم مقررات اجازه نمی‌دهد که آنها بیایند و سهامدار شرکت باشند. چرا که بالاخره در بخش‌هایی ما با همدیگر رقابت خواهیم کرد.
تاکنون قیمت و تعرفه برای این سرویس در نظر گرفته شده است؟
رحماندوست: در حال حاضر به صورت دقیق نمی‌توانیم در این مورد بحث کنیم، اما به طور حتم این تعرفه‌ها از سوی سازمان تنظیم مقررات مشخص و نظارت خواهد شد. با توجه به این موضوع مردم نباید چندان نگران این بخش باشند.
با این حساب شما در این زمینه هیچ دستوری از شورای رقابت نخواهید گرفت؛ چرا که در حوزه‌هایی که انحصار وجود داشته باشد شورای رقابت وارد حوزه تعرفه‌گذاری می‌شود؟
رحماندوست: هنوز به مرحله‌ای نرسیده‌ایم که شورای رقابت هم با ما تعامل داشته باشد. اما هر جا که قرار باشد انحصار به وجود بیاید، با آنها هم همکاری خواهیم کرد. توجه به این نکته هم ضروری است که اصلا کار ایرانیان‌نت در جهت زدودن انحصار است.
به نظر شما با توجه به این وضعیت، ایرانیان نت توانایی این را دارد که براساس برنامه تا سال ۹۳ به ۴۰۰ هزار کاربر خدماتش را برساند؟
رحماندوست: با برنامه‌ریزی‌هایی که شده، فکر می‌کنیم که ارائه خدمت در قدم اول به ۴۰۰ هزار نفر مخصوصا در هفت شهر مشخص شده خیلی کار مشکلی نباشد، مخصوصا با استفاده از توانایی شرکت‌ها و فعالیت‌هایی که به کمک شهرداری‌هاي مختلف کشور انجام شده است. قول می‌دهیم بدون کوچک‌ترین تاخیر و براساس برنامه، در زمان مشخص شده سرویس را به کاربران کشور ارائه کنیم.
