افتانا - شکاف دیجیتال پابرجاست: بیست درصد ایرانی‌ها هنوز آفلاین‌اند

شکاف دیجیتال پابرجاست: بیست درصد ایرانی‌ها هنوز آفلاین‌اند

بررسی‌های DataReportal نشان می‌دهد با وجود رشد کاربران اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، همچنان حدود ۱۸.۸ میلیون نفر در ایران به اینترنت دسترسی ندارند؛ آماری که با جمعیت مناطق روستایی کشور هم‌پوشانی دارد و به شکاف دیجیتال دامن می‌زند.

بررسی‌های DataReportal نشان می‌دهد با وجود رشد کاربران اینترنت و شبکه‌های اجتماعی، همچنان حدود ۱۸.۸ میلیون نفر در ایران به اینترنت دسترسی ندارند؛ آماری که با جمعیت مناطق روستایی کشور هم‌پوشانی دارد و به شکاف دیجیتال دامن می‌زند.

به گزارش افتانا، گزارش پایگاه DataReportal با بررسی شاخص‌های مختلفی از جمله تعداد مشترکان موبایل، ضریب نفوذ اینترنت و میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی، چشم‌اندازی از فضای دیجیتال ایران در سال ۲۰۲۵ ترسیم کرده است. این آمار نشان‌دهنده افزایش ضریب نفوذ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در میان ایرانی‌ها است و بر وجود مسائلی مانند شکاف دیجیتال، امنیت سایبری و کیفیت دسترسی به اینترنت نیز تاکید دارد.

طبق گزارش DataReportal، در آغاز سال ۲۰۲۵ میلادی، ۱۵۲ میلیون اتصال تلفن همراه در ایران فعال بوده که حاکی از ضریب نفوذ ۱۶۶ درصدی است. با این حال، توجه داشته باشید که برخی از این اتصالات ممکن است تنها شامل خدمات صوتی و پیامک باشند و دسترسی به اینترنت را ارائه ندهند. تعداد کاربران اینترنت در ایران در این بازه زمانی به ۷۳.۲ میلیون نفر رسیده که نشان‌دهنده ضریب نفوذ ۷۹.۶ درصدی اینترنت در کشور است. همچنین در ژانویه، ۴۸ میلیون حساب کاربری فعال در شبکه‌های اجتماعی در ایران وجود داشته که معادل ۵۲.۲ درصد از جمعیت کل است.

در ژانویه ۲۰۲۵، جمعیت ایران به ۹۲ میلیون نفر رسید. داده‌ها نشان می‌دهد که بین اوایل سال ۲۰۲۴ و آغاز ۲۰۲۵، جمعیت ایران ۹۰۶ هزار نفر (معادل یک درصد) افزایش یافته است. همچنین در اوایل سال ۲۰۲۵، ۷۷.۹ درصد از جمعیت ایران در مناطق شهری و ۲۲.۱ درصد در مناطق روستایی ساکن بودند. در همین بازه، ۴۹.۲ درصد از جمعیت ایران را زنان و ۵۰.۸ درصد را مردان تشکیل می‌دادند. در آغاز سال ۲۰۲۵، میانه سنی جمعیت ایران ۳۴ سال بود، به این معنا که نیمی از جمعیت بالاتر و نیمی دیگر پایین‌تر از این سن قرار داشتند. برای درک بهتر، توزیع جمعیت ایران بر اساس گروه‌های سنی در ابتدای سال به این شرح بوده است:
۶.۴ درصد بین ۰ تا ۴ سال
۱۲.۶ درصد بین ۵ تا ۱۲ سال
۷.۳ درصد بین ۱۳ تا ۱۷ سال
۹.۱ درصد بین ۱۸ تا ۲۴ سال
۱۴.۷ درصد بین ۲۵ تا ۳۴ سال
۱۹.۱ درصد بین ۳۵ تا ۴۴ سال
۱۳.۲ درصد بین ۴۵ تا ۵۴ سال
۹.۰ درصد بین ۵۵ تا ۶۴ سال
۸.۶ درصد ۶۵ سال و بالاتر

بر اساس داده‌های GSMA Intelligence، در آغاز سال ۲۰۲۵ تعداد ۱۵۲ میلیون اتصال موبایل در ایران فعال بوده است. برای درک بهتر این آمار، لازم به ذکر است که بسیاری از افراد از بیش از یک خط موبایل استفاده می‌کنند. بنابراین طبیعی است که آمار اتصالات موبایل به طور قابل توجهی از جمعیت کل کشور فراتر رود. در واقع، آمار GSMA Intelligence نشان می‌دهد که در ژانویه ۲۰۲۵، تعداد اتصالات موبایل در ایران معادل ۱۶۶ درصد کل جمعیت کشور بوده است. اما باید توجه داشت که فراوانی اتصال لزوماً به معنای کیفیت اتصال یا برابری در دسترسی به اتصال نیست.

بر اساس داده‌ها، ۹۳.۱ درصد از اتصالات موبایل در ایران در حال حاضر به عنوان پهن‌باند یا broadband (اتصال از طریق شبکه‌های ۳G، ۴G یا ۵G) طبقه‌بندی می‌شوند. با این حال، دستگاه‌های متصل به شبکه‌های broadband موبایل لزوماً از دیتای Cellular استفاده نمی‌کنند. به عنوان مثال، برخی از طرح‌های اشتراک تنها شامل تماس صوتی و سرویس پیامک هستند. بنابراین، این رقم را نمی‌توان معادل استفاده از اینترنت موبایل در نظر گرفت.

در زمان تهیه این گزارش، آخرین داده‌های موجود نشان می‌دهد که در ژانویه ۲۰۲۵ تعداد ۷۳.۲ میلیون کاربر اینترنت در ایران وجود داشته است. این رقم بیانگر ضریب نفوذ ۷۹.۶ درصدی اینترنت در ابتدای سال بوده است. تحلیل‌های کپیوس حاکی از آن است که بین ژانویه ۲۰۲۴ و ژانویه ۲۰۲۵، تعداد کاربران اینترنت در ایران ۷۲۱ هزار نفر (یک درصد) افزایش یافته است. با این حال، نرخ پذیرش اینترنت (درصد جمعیتی که از اینترنت استفاده می‌کنند) در همین دوره بدون تغییر باقی مانده است. این آمار همچنین نشان می‌دهد که ۱۸.۸ میلیون نفر (معادل ۲۰.۴ درصد جمعیت) در ابتدای سال ۲۰۲۵ به اینترنت دسترسی نداشته‌اند؛ آماری که تقریباً با جمعیت روستانشین ایران برابری می‌کند.

البته DataReportal متذکر شده که با توجه به پیچیدگی‌های جمع‌آوری و تحلیل داده‌های کاربران اینترنت، انتشار نتایج نهایی معمولاً با تأخیر چندماهه همراه است. بنابراین، ممکن است آمار فعلی، واقعیت‌های کنونی را به طور کامل منعکس نکنند و نرخ‌های واقعی پذیرش و رشد سالانه اینترنت بالاتر از ارقام ذکرشده باشد.

مسئله دیگری که در زمینه کیفیت اینترنت باید به آن پرداخت، سرعت است. طبق داده‌های اوکلا، سرعت دانلود اینترنت موبایل در ایران طی ۱۲ ماه منتهی به ژانویه ۲۰۲۵، ۷.۰۶ مگابیت بر ثانیه (۲۲.۲ درصد) افزایش یافته است. همچنین سرعت اینترنت ثابت در همین مدت ۳.۲۷ مگابیت بر ثانیه (۲۵.۶ درصد) رشد داشته است. این پیشرفت‌ها اگرچه در وهله اول قابل توجه به نظر می‌رسند، اما در مقایسه با آمار جهانی است که عقب‌ماندگی ایران در زمینه اینترنت مشخص می‌شود. در گزارش DataReportal برای کشور هند، گفته شده که سرعت اینترنت موبایل به ۱۰۰.۷۸ مگابیت رسیده است؛ اختلافی بیش از ۶۰ مگابیت بر ثانیه.

بر اساس آمار DataReportal، در ژانویه ۲۰۲۵ تعداد ۴۸ میلیون حساب کاربری فعال در شبکه‌های اجتماعی در ایران وجود داشته است. این رقم معادل ۵۲.۲ درصد از جمعیت کل کشور در ابتدای سال ۲۰۲۵ است. DataReportal در گزارش خود سعی کرده کاربران تکراری در پلتفرم‌های مختلف را حذف و حساب‌های غیرانسان‌محور را شناسایی کند، اما همچنان این آمار ممکن است لزوماً نشان‌دهنده افراد منحصربه‌فرد نباشد.
در هر صورت بررسی‌های کپیوس نشان می‌دهد که تعداد حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی در ایران بین اوایل ۲۰۲۴ و آغاز ۲۰۲۵ بدون تغییر باقی مانده است. با توجه به افزایش جمعیت، باید پرسید که فیلترینگ و محدودیت‌ها تا چه اندازه مانع از دسترسی افراد بیشتر به شبکه‌های اجتماعی شده است. همچنین شکاف موجود در دسترسی مناطق روستایی و شهری به فناوری مسئله دیگری است که باید مورد بررسی قرار بگیرد. یک‌پنجم از افراد در ایران هنوز به اینترنت دسترسی ندارند. عددی که در یک کشور همسایه مثل ترکیه نزدیک به ۱۰ درصد است.