شاید هوش مصنوعی بتواند شباهت‌هایی را ببیند که چشم انسان از آن غافل است. شاید فکر می‌کردیم که هر خط روی انگشت ما گویی شناسنامه‌ای منحصر به فرد است. از سال‌ها پیش، دادگاه‌ها به اثر انگشت به‌عنوان یک حقیقت علمی تکیه کرده‌اند. اما زمانی که هوش مصنوعی وارد قلمرو فرضیات قدیمی می‌شود، نتیجه شگفت‌انگیز است: اثر انگشت‌ها دروغ نمی‌گویند، اما ممکن است اشتباه کنند!

شاید هوش مصنوعی بتواند شباهت‌هایی را ببیند که چشم انسان از آن غافل است. شاید فکر می‌کردیم که هر خط روی انگشت ما گویی شناسنامه‌ای منحصر به فرد است. از سال‌ها پیش، دادگاه‌ها به اثر انگشت به‌عنوان یک حقیقت علمی تکیه کرده‌اند. اما زمانی که هوش مصنوعی وارد قلمرو فرضیات قدیمی می‌شود، نتیجه شگفت‌انگیز است: اثر انگشت‌ها دروغ نمی‌گویند، اما ممکن است اشتباه کنند!

به گزارش افتانا، اثر انگشت یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین ابزارهای شناسایی در علوم جنایی و قانونی است. باور رایج این است که هر فرد دارای اثر انگشتی منحصربه‌فرد است، به‌طوری‌که حتی دوقلوهای همسان نیز اثر انگشت‌های یکسان ندارند. با این حال، تحقیقاتی با بهره‌گیری از فناوری هوش مصنوعی، این باور دیرینه را به چالش کشیده‌است.
 
مجله‌ Science Advances ژانویه ۲۰۲۴ مقاله‌ای منتشر  کرد مبنی بر اینکه پژوهشگران دانشگاه کلمبیا با سرپرستی گِیب گوئو (Gabe Guo)، تحقیقی نوآورانه ارائه دادند. این تیم با استفاده از مدل‌های یادگیری عمیق (deep contrastive networks)، تعدادی اثر انگشت از پایگاه داده‌ عمومی ایالات متحده را بررسی کرد. آنها با آموزش این مدل هوش مصنوعی بر روی پایگاه داده عظیمی متشکل از 60هزار اثرانگشت از 1500 فرد مختلف، موفق به شناسایی الگوهای مشترک میان اثرانگشت‌های متعلق به انگشتان مختلف یک فرد و حتی افراد گوناگون شدند. با استفاده از مدل هوش مصنوعی، الگوریتم توانست با دقت ۷۷٪ تشخیص دهد که آیا دو اثر انگشت متعلق به یک فرد هستند یا خیر، حتی اگر از انگشتان مختلف او باشند. زمانی که مدل با چندین جفت اثر انگشت از همان فرد تغذیه شد (نه فقط یک جفت)، دقت به بیش از ۹۰٪ رسید. الگوریتم‌ها توانستند شباهت‌هایی را در ویژگی‌های هندسی، منحنی‌ها، و مارپیچ‌های اثر انگشت از یک فرد شناسایی کنند که برای متخصصان انسانی به آسانی قابل شناسایی نیستند. شباهت‌های میان اثر انگشت‌های یک فرد معمولاً در الگوهای حلقه‌ای، زوایا و انحنای خطوط مشاهده می‌شد؛ نکاتی که تحلیلگران انسانی معمولاً نمی‌بینند.
 
طبق گفته پژوهشگران، هدف این تحقیق اثبات غیرمنحصربه‌فرد بودن اثر انگشت نبود، بلکه نشان دادن آن بود که اثر انگشت‌های یک فرد، شباهت‌هایی قابل تشخیص توسط هوش مصنوعی دارند، که تا پیش از این در روش‌های سنتی نادیده گرفته می‌شد.
 
برخی تحلیلگران نتیجه این تحقیقات را از منظر پیامدهای حقوقی و اجتماعی بررسی کردند و با فرض بر صحت این نتایج بر شوک وارده به نظام قضایی و جامعه علمی، اشاره کردند که این نتایج می‌تواند به بازنگری در پرونده‌های جنایی که تنها بر اساس اثر انگشت حکم داده شده‌اند، منجر شود. این کشف می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای در حوزه‌های امنیت سایبری، پزشکی قانونی و سیستم‌های شناسایی بیومتریک داشته باشد. به گفته آنها این تحقیقات در صورتی که مورد توجه قرار بگیرد می‌توانند موجب بازبینی روش‌های سنتی تحلیل اثر انگشت شوند و به پیشرفت در فناوری‌های بیومتریک و امنیتی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی بینجامند. درنتیجه تأثیرات حقوقی جدی داشته باشند؛ زیرا اگر شباهت‌هایی بین اثر انگشت‌های یک فرد وجود داشته باشد، امکان اشتباه در شناسایی افراد در صحنه جرم نیز افزایش می‌یابد. لذا تقاضا برای بازنگری در برخی احکام قضایی گذشته که تنها بر اساس اثر انگشت صادر شده‌اند، بالا خواهد رفت.

در حالی که جامعه علمی در پی بازنگری در استانداردهای قانونی برای استفاده از اثر انگشت به‌عنوان مدرک است ممکن است برخی از قضات و وکلا نسبت به پذیرش چنین شواهدی در دادگاه‌ها هنوز مقاومت نشان ‌دهند، چون خلاف اصول سنتی علوم جنایی و جرم‌شناسی است. این پژوهش می‌تواند نقطه عطفی در درک علمی ما از اثر انگشت و قابلیت‌های هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های بیومتریک ایجاد کند. شاید زمان آن فرارسیده که جامعه علمی و قضایی، دیدگاه‌های سنتی خود را به‌روزرسانی کرده و با ابزارهای تحلیلی نوین و یا تلفیق آنها برای احراز هویت، به واقعیت‌های دقیق‌تری از هویت انسانی بپردازد.